Op de opiniepagina van deze Kerk & leven gaan twee mensen met elkaar in debat over de vraag hoe zinvol sensitivityreaders zijn. Van Dale omschrijft een sensitivityreader als „iemand die een manuscript, filmscript en dergelijke vooraf doorleest op potentieel aanstootgevende of politiek gevoelige passages”. Het fenomeen waaide over uit de Verenigde Staten, waar het vooral ontstond omwille van de gespannen raciale verhoudingen.
Het debat sluit aan bij een twistpunt dat tegenwoordig de gemoederen verhit: wokeness, alweer een term uit de Verenigde Staten. Mensen die zichzelf ‘woke’ noemen, bedoelen daarmee dat ze ontwaakt zijn, dat ze zich bewust zijn van de ware verhoudingen in de samenleving. Aanvankelijk focuste de woke beweging zich op racisme en op de erfenis van slavernij (Amerika) en kolonialisme (Europa). Veel hedendaagse onrechtvaardigheden worden bekeken door die bril. Inmiddels verruimde wokeness zich ook tot genderthema’s en zelfs de klimaatverandering.
Tegelijk groeide de groep mensen met een afkeer voor alles wat woke is. Aanvankelijk waren dat vooral uitgesproken rechtse mensen, maar gaandeweg groeide de ergernis ook in bredere kringen. Onder meer de Belgisch-Libanese politicoloog Dyab Abou Jahjah, die bekend werd als voorvechter van de rechten van islamitische migranten, ontpopte zich als een felle criticus van de woke gemeenschap.
En zo heeft onze oververhitte samenleving er alweer een tegenstelling bij. Wat moeten gematigde mensen van goede wil daar nu mee? Is er nog ruimte om noch woke, noch antiwoke te zijn?
Dat mensen zich bewust zijn van raciale verschillen in de samenleving, van discriminatie, ongelijke verhoudingen in de wereld, dat alles is zonder meer positief. Een soortgelijk besef vinden we overduidelijk ook terug in het kerkelijke denken en bij tal van christelijke ngo’s
En zo heeft onze oververhitte samenleving er alweer een tegenstelling bij
die zich inzetten voor een betere wereld. Dat mensen ongelijk worden behandeld op basis van ras, cultuur, geslacht of leeftijd is helaas waar. Het is de moeite waard om te strijden tegen dat onrecht.
Tegelijk doen we de complexe realiteit onrecht aan als we elk probleem gaan reduceren tot ras. In woke kringen wordt vaak gesproken over het zogenoemde white privilege, het voorrecht om een witte huidskleur te hebben. In dat voorrecht schuilt een kern van waarheid, maar je zult maar een blanke werkloze vijftiger zijn die overal wordt afgewezen, of een alleenstaande moeder die nauwelijks de eindjes aan elkaar kan knopen. Voor zulke mensen is het verwijt dat ze geprivilegieerd zijn een steek in het hart. De wereld zit te ingewikkeld in elkaar om sloganesk te benaderen. Niet alles valt te verklaren in termen van ras of geslacht, ontzettend veel factoren spelen een rol in ons geluk of ongeluk.
Het begrip ‘woke’ suggereert een kloof tussen de ontwaakten en diegenen die blind zijn voor de realiteit. Dat is een behoorlijk arrogante houding. De waarheid is dat we allen soms bewust, soms onbewust door het leven gaan. Soms zien we onrecht, soms kijken we de andere kant uit. Soms vinden we de kracht te strijden voor een betere wereld, soms zijn we moedeloos. En we kunnen natuurlijk ook van mening verschillen over wat rechtvaardig is en wat niet. Wokeness is goedbedoeld, maar blijft vaak steken in karikaturen en oppervlakkige analyses, precies het tegendeel van wat de bedoeling is.
Als christen hebben we een mooi alternatief. Christus kwam op voor de meest kwetsbaren, voor de verstoten en verdrukte medemens. Hij leerde ons dat iedere mens een kind is van God en dus fundamenteel gelijkwaardig. De sociale en ecologische leer van de Kerk wortelt in een sterke, grondig doordachte mensvisie. Wie echt Christus wil volgen, is meteen klaarwakker.