Hoewel de term ‘hoogsensitiviteit’ geen onbekende meer is, weten de meeste mensen nog niet wat het echt inhoudt. ‘Hoogsensitieve mensen worden nog te vaak weggezet als huilebalk of kruidje-roer-me-niet. Terwijl er ook pluspunten zijn’, bepleit Ilse Van den Daele, oprichter en voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Hooggevoelige Personen.
Heel wat mensen denken bij hoogsensitiviteit aan overgevoelige personen. Een foutieve inschatting?
Hoogsensitiviteit dient inderdaad onderscheiden te worden van overgevoeligheid. Iedereen kan wel eens overgevoelig reageren. Het is een momentopname, die voortvloeit uit de context, een bepaalde trigger, terwijl hoogsensitiviteit een persoonlijkheidskenmerk is en erfelijk is.
Hoewel hoogsensitiviteit tot een burn-out of een depressie kan leiden, is het dus zelf geen ziekte. Het is evenmin een stoornis noch een afwijking.
De Amerikaanse psychologe Elaine Aron, die veel over het onderwerp publiceert, definieert hoogsensitiviteit aan de hand van het letterwoord DOES. Het belangrijkste kenmerk is een meer diepgaande verwerking van prikkelingen en informatie (D). Dat heeft een aantal gevolgen, zoals overprikkeling en overstimulatie (O), empathie of inlevingsvermogen (E) en sensorische sensitiviteit (S) met bijvoorbeeld een hoge opmerkzaamheid en oog voor detail.
‘Het grootste pluspunt van hoogsensitieve personen is hun empathisch vermogen’
Daar houdt het evenwel niet op. Door de overprikkeling gaat je emotionele brein vaak uit zijn dak, wat dan weer een impact kan hebben op je gezondheid: op je hormonen, je ingewanden … Het is belangrijk dat HSP’s hun grenzen bewaken en aan zelfzorg doen, zodat de overprikkeling zo laag mogelijk gehouden wordt. Leren leven met hoogsensitiviteit is dan ook een constant groeiproces.
Is hoogsensitiviteit dan een rugzakje dat je bij je geboorte meekrijgt?
Zeker niet. Hoogsensitief zijn heeft evengoed pluspunten, op school, op de werkvloer …
Mensen met hoogsensitiviteit zijn creatief en denken out of the box. Juist vanuit hun diepgaande verwerking van informatie leggen ze snel verbanden en anticiperen ze. Hun sterke opmerkzaamheid maakt hen voorzichtiger. Het grootste pluspunt is ongetwijfeld hun empathisch vermogen. Alleen moeten ze zich ervoor hoeden zich daarin niet te verliezen.
Ik leg het graag uit aan de hand van een verhaal dat Elaine Aron vaak aanhaalt. Twee herten staan aan de rand van een sappig groene weide. Het ene hert, de niet-hoogsensitieve persoon, springt meteen de weide in en doet zich te goed aan het malse gras. Het hoog-sensitieve hert zal de kat uit de boom kijken en de omgeving eerst grondig observeren vooraleer het die stap zet.
Het mag duidelijk zijn: het gaat er niet om wie er beter of slimmer is, maar om het feit dat beide groepen op een andere manier in het leven staan en een andere strategie hanteren. En dat is absoluut niet erg. Onze samenleving heeft net een mix van beide nodig.
In oktober bestaat HSP Vlaanderen twintig jaar. Hoe bent u op de stoel van oprichter en voorzitter beland?
Alles wat hoogsensitiviteit aangaat, ervaar ik als mijn roeping. In 1999 werd bij mij het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) vastgesteld. Zes jaar lang leefde ik van zetel naar bed en van bed naar zetel. Ik vroeg me toen vaak af hoe het mogelijk was dat iemand die zo gedreven in het leven stond als ik en zo gepassioneerd bezig was met mijn job en mijn hobby’s zo compleet kon ‘platvallen’. Een bevriend therapeut wees me erop dat ik nogal gevoelig ben. Ik had daar nooit bij stilgestaan, maar herkende wel een aantal signalen. Mijn moeder noemde me als kind soms een prinses-op-de-erwt. Op zoek naar informatie ontdekte ik het boek van Elaine Aron over hoogsensitiviteit. Na alle therapeutische waters die ik al doorzwommen had, stak het me een hart onder de riem. Het gaf me het gevoel dat ik er mag zijn, ook al kon ik toen niets – ik kon de trap niet op, ik kon niet koken, ik kon niet autorijden. Het gaf me een bestaansreden. Want kijk, iemand had zelfs een boek over mij geschreven. Het veranderde mijn leven.
En dus besloot u zelf een vereniging op te richten?
In Nederland vond ik één spoor naar hoogsensitiviteit, in Vlaanderen geen enkel. Ik zei al dat ik gedreven ben … en dus startte ik met de hulp van een aantal vrienden een website, weliswaar op een laag pitje gezien mijn gezondheid. Het groeide organisch. We organiseerden HSP-Praatkaffees. Daarbij koos ik bewust voor fysieke bijeenkomsten in plaats van digitale fora, omdat digitale communicatie vaak erg snel verloopt en oppervlakkig is, terwijl je op fysieke bijeenkomsten sterk de kracht van verbinding ervaart. Tot op de dag van vandaag houden we die filosofie aan. Dat is de reden dat we geen Facebookgroep hebben bijvoorbeeld. Een jaar later lanceerde ik de nieuwsbrief De Cocon, die inmiddels uitgroeide tot een waar magazine. Het was – en is eigenlijk nog steeds – pionierswerk.
Dat we tijdens de coronapandemie in onze cocon moesten blijven, heeft veel hooggevoelige mensen goed gedaan, omdat ze zo niet blootgesteld werden aan de prikkels die voortdurend op hen afkomen vanuit de samenleving. Ondertussen herneemt de normale gang van zaken en moeten ze terug uit die cocon naar buiten treden, wat niet altijd even gemakkelijk is. Toch is een sociaal netwerk belangrijk, wijzen alle studies over geluk uit. Mensen hebben verbinding nodig. Zelf probeer ik vooraf bewust afspraken in te plannen met andere mensen. Tegelijk kun je je de vraag stellen … Als zeshonderdduizend mensen uitvallen door stressgerelateerde aandoeningen, en dat cijfer enkel toeneemt, moeten we dan niet verder kijken dan enkel naar het individu? Is er dat niet iets mis met onze maatschappij: hoe ze gestructureerd is, hoe de economie in elkaar zit, hoe de politiek functioneert, hoe gezag uitgeoefend wordt …
Wat wil HSP Vlaanderen doen?
Informeren, sensibiliseren en verbinden. Hoogsensitieve personen worstelen vooral met het onbegrip in de samenleving. Ik realiseer me ondertussen dat dat in de twee richtingen werkt. Daarom is communicatie zo belangrijk. Verstaan mensen het niet op de ene manier, leg het dan uit op de andere manier, maak er desnoods een tekeningetje bij. En toets dingen af, want je denkt soms dat de boodschap overgekomen is, terwijl jullie elk op een andere golflengte zitten. Hoogsensitieven denken in diepere lagen, wat niet-hoogsensitieven wel eens de reactie ontlokt: ‘Ben je er daar nu weer mee?’ of ‘Je moet daar niet zo lang bij blijven stilstaan …’. Maar dat zal het diepere denken niet stoppen. Dat hoort bij de eigenheid van een HSP.
Heeft de zorgsector voldoende kennis van hoogsensitiviteit om mensen met klachten te helpen?
Nee, daar is nog werk aan de winkel. Vermits het geen ziekte is, komt hoogsensitiviteit niet aan bod in opleidingen tot medische, paramedische en zorgberoepen. Tegelijk kan het wel aanleiding geven tot mentale problemen en zelfs fysieke klachten, en is het bijgevolg een onderliggende factor die huisartsen, psychologen en therapeuten best meenemen, willen ze dat hun therapie slaagt. En dat gebeurt te weinig.
Een huisarts is in principe het eerste aanspreekpunt waar je aanklopt met onbestemde klachten, wat bij hoogsensitieve personen geregeld voorkomt. De meeste huisartsen hebben evenwel geen idee wat hun rol kan zijn ter zake en staan er niet altijd voor open. Daarom treden we dit jaar naar buiten met een sensibiliseringscampagne voor huisartsen. Aandacht en openheid voor de problematiek kan al voldoende zijn om mensen door te verwijzen naar de juiste hulpverlening of therapie.
Getuigenissen gezocht!
HSP Vlaanderen is op zoek naar getuigenissen van hoogsensitieve personen met hun huisarts, zowel positief als negatief. Mail naar info@hspvlaanderen.be. Voor meer info over HSP Vlaanderen, het magazine De Cocon en literatuurtips kan u terecht op www.hspvlaanderen.be
De drie tips voor hoogsensitieve personen
- Informeer je zo goed mogelijk. Liefst met betrouwbare bronnen, zoals op onze website www.hspvlaanderen.be. Psycho-educatie brengt zelfinzicht en ondersteunt je bij je groeiproces: Wie ben ik? Hoe sta ik in het leven? Wat zijn míjn behoeften? Het is niet omdat jouw buurman dit of dat doet, dat jij dat ook moet kunnen of willen. Soms sukkel je in een gewoonte, door de flow van het leven. Maar … wil je die richting wel uit?
- Zelfinzicht leidt tot zelfzorg. Hoogsensitieve mensen willen vaak alles voor een ander doen en cijferen zichzelf weg. Daarom deze concrete tip: zet jezelf in je agenda. We maken vandaag afspraken met iedereen: met onze collega’s, met onze kinderen, met onze echtgenoot …, maar we vergeten onszelf. Voorzie daarom wekelijks en zelfs dagelijks ontprikkelingsmomenten. Dat wordt best een gewoonte.
- Heb aandacht voor verbinding. Ook al heb je nood aan je eigen cocon en veel last van prikkels, vergeet je sociaal netwerk niet. Maak geregeld afspraken. Treed in contact met anderen. Want we merken dat mensen soms geïsoleerd geraken, zeker mensen die ziek worden. En, we hebben de ander nodig.