‘Iedereen moet zichzelf kunnen worden’

Benedictines Joan Chittister. © RV

Met haast 70 jaar als benedictines op de teller heeft Joan Chittister recht van spreken over de betekenis van het religieuze leven. Haar visie is fris en hedendaags. ‘Gelijkvormig worden aan elkaar is niet het doel. Iedereen moet zichzelf worden. Het overstijgen van de eigen ideeën, daar komt het op aan.’ Op de vraag wat de Regel van Benedictus typeert, is haar antwoord haast te eenvoudig om waar te zijn: het komt erop aan om het gewone leven op een buitengewone manier te beleven. De verbinding van het monastieke leven met het leven is onverbrekelijk.

Levensstijl

Waarom ze op haar leeftijd niet aan pensioen denkt, is zonneklaar. Benedictines zijn, is volgens haar geen job, geen doel om na te streven. Het is een levensstijl, een manier om met de aangename en moeilijke zaken in het leven om te gaan. ‘Ik heb geleerd’, zegt ze, ‘dat in alles wat ik meemaak een leerschool verborgen zit, maar ook een geschenk. Zelfs al ontdek je dat pas vele jaren later.’
Ze illustreert dit met een verhaal van toen ze negen jaar oud was. Na schooltijd wandelt ze naar de kerk naast de school. Ze staat in bewondering voor de heiligen die in de glasramen zijn afgebeeld. Naar afbeeldingen van vrouwelijke heiligen zoekt ze tevergeefs. Haar ontgoocheling is groot. Haar vurig betoog jaren later voor de plaats van de vrouw in de Kerk en haar verzet tegen een al te mannelijke Kerk, is volgens haar daar begonnen.

Nederigheid

Dat ze zich de visie van Benedictus echt eigen gemaakt heeft, wordt ook duidelijk in haar spreken over nederigheid. Met veel nadruk legt ze meteen uit dat nederigheid en vernederingen geen synoniemen zijn. Nederigheid bestaat volgens haar in het kennen van onszelf. Het weten wie we zijn en wie de anderen zijn. Het gemeenschapsleven is hierin onmisbaar. Een mens kan zich volgens haar opsluiten in een kamer en elke avond dingen tegen de muur gooien als uiting van een onvolwassen omgaan met moeilijkheden in het leven. De weg om volwassen te worden, zijn de huisgenoten. Zij vormen een antwoord op de gaven die je niet hebt en ondersteunen je in de gaven die je wel hebt.

Humor

Fel gaat ze te keer tegen de opvatting dat monniken en monialen zich afsluiten voor de wereld. Integendeel, klinkt het luid. De wereld staat voortdurend aan onze deur. En daar is ze gelukkig om. Mensen komen bij ons, vertelt ze, en zeggen ons dat het zo rustig is bij ons. Vanuit de humor haar zo eigen, vraagt ze wel eens aan deze mensen waar die rust zich dan bevindt. Dit klinkt niet vreemd uit de mond van de bezige bij die ze is. De grote rijkdom die ze heeft ontdekt van een leven in Gods aanwezigheid is te omvangrijk om alleen te beleven. Met haar boek wil ze mensen ook buiten abdijen laten proeven van dit ingrediënt dat het leven op smaak brengt zoals niets anders dat kan.

HET MONASTIEKE HART, EEN DRAAIDEUR
” Draaideuren, geen kleintjes, maar grote exemplaren, zoals je die aantreft in warenhuizen of ziekenhuizen. Met een statige traagheid bewegen ze zich voort. Je moet je er echt in begeven. Het voelt alsof je een sluis betreedt. Meegenomen word je van buiten naar binnen. Geen beeld beschrijft beter wat het boek Het monastieke hart. 50 stappen naar een contemplatief en zinvol leven me leerde. Het monastieke hart blijkt zo’n draaideur. Het blinkt uit in het leggen van de verbinding tussen binnen en buiten en omgekeerd. Het is eigenlijk een vertaalbureau. Het zorgt ervoor dat de buitenwereld en de binnenwereld een intens gesprek kunnen aangaan met elkaar.
De grote misvatting over het monastieke leven, dat het alleen maar zou bestaan uit het zich terugtrekken in zijn binnenkant, verdwijnt richting prullenmand. Het materiaal om te bidden komt van buiten en de vrucht van het gebed wil naar buiten. Anders gebeurt er wat ik ooit eens meemaakte in zo’n draaideur. Ze blokkeerde. Best akelig vond ik dat. Iemand naast mij wees me op een knop die zich aan de zijkant bevond. Druk je daar op, dan komt het gevaarte weer in beweging. Deze knop staat voor het gebed. Dat werkt alleen als het God en de wereld met elkaar verbindt. ‘Dat is een heilige beweging’, fluistert Joan Chittister me het hele boek lang in mijn oor. ”