In samenwerking met topfotograaf Peter Boer geven vier Karmelgemeenschappen een bijzondere inkijk in hun leven
Afgeschermd van de buitenwereld door kloostermuren verrichten de zusters, paters en broeders karmelieten elke dag activiteiten die de rust en soberheid van hun levenswijze benadrukken. De befaamde Nederlandse fotograaf Peter Boer kreeg de eer dat vast te leggen. Aanvankelijk werden de foto’s gemaakt voor het magazine Vlam, een uitgave van de Vlaamse Karmel waarvan in 2021 twee nummers verschenen. De kale muren in het Gentse gastenverblijf en de gewoonte om tijdens de adventsperiode in de pandgang een tentoonstelling te organiseren, bracht het idee voort een selectie van de foto’s te laten afdrukken op canvas. Die foto’s op groot formaat hangen nu te kijk in het karmelietenklooster in Gent. Een feestelijke avond ter inwijding vindt plaats op donderdag 15 december, in aanwezigheid van Peter Boer en Paul De Bois, provinciaal van de Vlaamse Karmel.
Voor de fotoreeks bezocht Peter Boer de Karmelgemeenschappen in Antwerpen, Vilvoorde, Brugge en Gent. Dat zijn vier van de negen kloosters die de kloosterorde van de ongeschoeide karmelieten telt in Vlaanderen. De orde kent een rijke geschiedenis die teruggaat tot een kluizenaarsgemeenschap op de berg Karmel in Israël. De Vlaamse Karmel is daarnaast verbonden met de zestiende-eeuwse hervormingsbeweging onder Theresia van Ávila (1515-1582). Het oudste Karmelklooster ter wereld, dat in Vilvoorde, werd in 1469 opgericht, nog vóór die hervormingen. Het Karmelklooster in Gent, behorend tot de mannelijke orde, dateert uit 1651.
De barokke stijl van de imposante gebouwen en het omvangrijke park stelde het Gentse klooster al ter beschikking van het publiek tijdens opendeurdagen. „Het is een omgeving die je wegrukt uit de maalstroom van het dagelijks bestaan”, zegt fotograaf Peter Boer daarover. Daarom trachtte hij met zijn fotoreeks vooral de geest binnen de muren vast te leggen. Het merendeel van zijn foto’s toont karmelietessen en karmelieten die hun dagelijkse bezigheden beoefenen. „Het gaat om gewone momenten, om activiteiten naast de gebedsdiensten, zoals de recreatieve bezigheden”, zegt Peter Boer. „En het zijn geen geposeerde foto’s”, benadrukt pater Paul De Bois. „Op een gegeven moment merkten we zelfs niet meer dat er foto’s werden gemaakt. Zo zie je me een kazuifel uittrekken, een foto die Peter maakte zonder dat ik het besefte. Er zit dan ook beweging in die tegenlichtopname, meteen de artistieke toets die Peter geeft aan het moment.”
Het was een bewuste keuze om geen feestelijke gelegenheden, maar net de kleine momenten in beeld te brengen. Die foto’s laten de kijker op een laagdrempelige manier kennismaken met datgene waarvoor de Karmel staat. „We hopen aldus het mysterieuze dat rond het kloosterleven hangt wat op te helderen”, zegt Paul De Bois. „Het verbaast me wat voor ideeën mensen soms nog koesteren. Dat zelfs een oeroud klooster mee evolueert met de tijd, lijkt sommigen te ontgaan.” Voor Peter Boer was het evenzeer van belang dat zijn camerawerk niet zou vervallen in clichés.
Soberheid en rust werden de steunpilaren van dit werk van de fotograaf. „De bescheiden kamer van de karmelietessen behelzen niets meer dan een boekenplank, een bed en een Bijbel”, getuigt Peter Boer. „Voor mij was het des te meer bijzonder om net daar de coronapandemie deels te mogen beleven. Toen corona uitbrak, ontstond een behoefte aan een andere blik op het bestaan. We werden teruggeworpen op onszelf. De liberale economie en de voortdurende druk tot productiviteit en ambitie zijn afwezig in het klooster. De rust, de stilte, de meditatie, het is een volstrekt andere dagindeling.” Hij hoopt dat de bezoekers, gegrond in de realiteit van 2022, daarbij stilstaan bij het bekijken van zijn foto’s.