Leidt migratie tot nieuwe oecumene?

Nieuwkomers uit de Sub-Sahara versterken het evangelicale christendom. © Belga Image

Bij de voorstelling onlangs van de Barometer samenleven vermeldde Vlaams Minister Bart Somers (Open Vld) cijfers waaruit blijkt dat christenen de grootste groep vormen onder nieuwkomers. „Dat representatief en uitgebreid onderzoek wijst uit dat 27 procent vrijzinnig is of niet gelooft”, zei de minister „Evenmin is het zo dat alle gelovige nieuwkomers moslims zouden zijn, wel integendeel: 38 procent is christen, 26 procent is moslim. De barometer toont zo zwart op wit wat evident is, namelijk dat de diversiteit onder nieuwkomers even groot is als de diversiteit in onze samenleving als geheel.”
Het onderzoek gebeurde op basis van enquêtes, want in België bestaat geen registratie van iemands levensbeschouwelijke identiteit. Er werd gepeild bij wie ingeschreven wordt in de burgerlijke stand, zowel uit landen van Europese Unie als van daarbuiten. Dus ook bij erkende vluchtelingen, maar niet bij asielzoekers.
Socioloog Jan Hertogen, een kenner van migratiecijfers, wijst op de talrijke nuances. De voorbije twintig jaar kwamen meer nieuwkomers uit Afrika ten zuiden van de Sahara dan uit Noord-Afrika. Ook was het aantal nieuwkomers uit Oost-Europa groter dan alle nieuwkomers uit Marokko, Turkije, Syrië en Afghanistan samen. De grootste buitenlandse nationaliteitsgroep onder nieuwkomers blijven Marokkanen (138.000), gevolgd door Roemenen (120.000), Nederlanders (91.000) en Polen (79.000).
„Voor 2021 komen wij uit op 22 procent instroom van moslims onder nieuwkomers”, zegt Hertogen. „Dat is een gelijkaardig cijfer als waarover Somers spreekt. In zijn steekproef neemt hij uitsluitend de 18- tot 85-jarigen mee, in mijn berekeningen bekijk ik de volledige bevolking, dus met een groter aandeel jongeren. In totaal kom ik uit op 9 procent moslims in België en 7 procent in Vlaanderen.”
„Er is dus hoegenaamd geen sprake van een massa-immigratie van moslims, zoals sommigen beweren”, stelt Hertogen. „Migratie heeft de grotere steden herbevolkt en hetzelfde proces „Migratie toont ons ook dat het christendom een wereldgodsdienst is” tekent zich nu af in landelijke gemeenten en kleinere steden. In de Denderstreek heeft de komst van inwoners uit de Sub-Sahara al gezorgd voor een aanzienlijke stijging van christelijke Afrikaanse Kerken. Met de migratie gaat beslist een proces van religieuze en culturele differentiatie samen. Uit kerkelijk oogpunt stellen we vast dat migratie het christendom in onze steden niet zozeer redt van irrelevantie, maar ons ook toont dat het een wereldgodsdienst is.”
„Statistieken beschouwen ‘islam’ als een etnisch criterium, alsof alle Marokkanen praktiserende moslims zouden zijn”, zegt Johan Leman, voorzitter van Foyer vzw. „Er komen ook religieuze minderheden uit islamitische landen. Religie speelt hoe dan ook een grote rol bij de eerste zowel als bij de tweede generatie migranten. Wie spreekt over lege kerken in de steden, leeft nog in de jaren 1970. Dertig jaar geleden al viel het op dat zich een nieuw kerkpubliek aandiende. Nu wordt de diversiteit ook zichtbaar in landelijk Vlaanderen. Een mooi voorbeeld daarvan is het huwelijk onlangs van flandrien Remco Evenepoel met zijn buurmeisje met Marokkaanse wortels, Oumi Rayane. Ik zie hoe jonge families uit de Brusselse Kanaalzone – en Brussel telt 75 procent inwoners van buitenlandse herkomst – verhuizen naar Vlaanderen omdat de stad voor hen onbetaalbaar is.”
Revitaliseert migratie het katholicisme in Vlaanderen? „Het katholieke leven van weleer zal nooit meer terugkeren”, meent Leman. „Het christendom wordt meer verscheiden en er zullen oases van eredienst en spiritualiteit ontstaan, ook in het landelijke Vlaanderen. Afrikanen bijvoorbeeld maken weinig verschil tussen katholieke en presbyteriaanse gemeenschappen. Ook Roemeens-orthodoxen sluiten in kleine gemeenten aan bij wat daar leeft. Er zal een oecumene van onderuit ontstaan. Ook al zien we nu vooral de catastrofale situatie van het instituut katholieke Kerk, ik kijk zeker niet pessimistisch naar de toekomst van het christendom in Europa.”