„In het begin schiep God de hemel en de aarde.” Dat zijn de allereerste woorden in de Bijbel. De woorden waarmee alles begint verwijzen dus naar het begin van alles. Bij die schepping staan we elk jaar op 1 september stil tijdens de Wereldgebedsdag voor de Zorg voor de Schepping, in 2015 ingesteld door paus Franciscus. De paus ziet die dag als een kans „om God te danken voor het wonderlijke werk dat Hij aan onze zorg heeft toevertrouwd en om zijn hulp in te roepen bij de bescherming van de schepping”.
Gedurende vele eeuwen las met het scheppingsverhaal – te vinden in het boek Genesis – letterlijk als een proces van zeven dagen. Inmiddels kwam de wetenschap tot andere inzichten en liet ook de Kerk een al te letterlijke lezing los. Het was uitgerekend een katholieke priester, de Belg Georges Lemaître, die in 1931 als eerste de zogenaamde oerknaltheorie formuleerde over het ontstaan van alles. Alles wat we kennen, de volledige kosmos, ontstond 13,8 miljard jaar geleden uit één minuscuul punt. Dat inzicht maakt de schepping niet minder, maar juist meer wonderbaarlijk.
Al is de Aarde slechts een stofje in het heelal, als christenen geloven we dat ze ons is toevertrouwd door God en dat het onze plicht is er zorg voor te dragen. Daartoe willen we dus bidden, maar het vergt tegelijk onze actie.
De grootste bedreiging is de ontsporing van het klimaat. De voorbije tweehonderd jaar gebruikte de mens op grote schaal fossiele brandstoffen. Dat leidde in het Westen tot een ongekende welvaart en daardoor tot de mogelijkheid scholen, gezondheidszorg en sociale zekerheid uit te bouwen. Helaas ontdekten we gaandeweg een schaduwzijde. Door steenkool, gas en petroleum te verbranden, stoten we CO2 uit en vergroten we het natuurlijke broeikaseffect. Sinds het einde van de negentiende eeuw warmde de aarde al 1,1 graden op. Dat lijkt futiel, maar de gevolgen zijn nu al groot.
Wereldwijd
Een samenleving zonder fossiele brandstoffen kan even welvarend zijn als de huidige
streven we naar een wereld zonder fossiele brandstoffen. Dat proces verloopt traag en moeizaam, terwijl de klok tikt. Klimaatakkoorden volgen elkaar op, maar de resultaten vallen tegen terwijl de doelstellingen steeds scherper worden. De Europese Unie wil dat haar lidstaten tegen 2050 klimaatneutraal zijn. Dat is de juiste ambitie, maar de uitvoering wordt een hels karwei. Bovendien moet de rest van de wereld volgen, anders is de Europese inspanning tevergeefs.
Onze enige kans is werken op alle fronten. Overheden, bedrijven en burgers moeten allen hun verantwoordelijkheid nemen. Elke kilogram CO2 die we uitstoten vergroot het probleem, elke kilogram die we niet uitstoten is winst. Een samenleving zonder fossiele brandstoffen kan even welvarend zijn als de huidige, maar de overgang kost helaas geld. Niets doen kost op termijn nog meer.
Toch is de kostprijs een reëel probleem, vooral voor mensen met lage inkomens. Ook zij moeten in de toekomst hun woonst verwarmen zonder gas of stookolie, ook zij zullen zich moeten verplaatsen zonder benzine of diesel. De sociale uitdaging van de klimaatstrijd baart het meest zorgen. We mogen niet terechtkomen in een samenleving waarin de hogere inkomens zich vlotjes aanpassen aan nieuwe normen, terwijl de kwetsbaren de klimaattrein missen. Ook internationaal wordt het voor armere landen, die dromen van de welvaart die wij opbouwden met fossiele brandstoffen, een heikele klus om fossielvrij te gaan zonder hun ontwikkeling af te remmen.
Toch moeten we slagen. Een wereld die twee graden opwarmt (minder is nauwelijks nog haalbaar) is al rampzalig, drie graden of meer wordt voor velen ondraaglijk. Talmen is geen optie. Geen enkele methode mag worden uitgesloten, een gedachte die merkwaardig genoeg bij ecologisten op weerstand stuit. Als we elk jaar één dag bidden voor het klimaat, resten ons nog 364 dagen om dat gebed in de praktijk om te zetten.