Je begeeft je al eens op pad zonder goed en wel te weten waarheen de weg je zal voeren. Soms is het echter een visioen van iets beters, van een betere toekomst of een betere wereld, dat je op de been brengt. Dan bestaat de uitdaging erin die oorspronkelijke inspiratie steeds weer levendig te houden. ‘Visioen’ is een door en door Bijbels begrip. Aan het begin van onze serie Doortocht, onze bezinnende tocht door de veertigdagentijd, willen we dan ook aankopen bij die visionaire traditie.
Om onze visie op het visioen aan te scherpen, wenden we ons tot Arne Willems van het Vlaams Bijbelgenootschap en tot Staf Peeters, coördinator van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede.
– Wat is een visioen in Bijbelse zin?
Arne Willems • Het is een visuele ervaring, ingegeven door God, die een blik biedt op de toekomst. Het visioen geldt als profetie die het Woord van God naar de wereld brengt. Als visuele ervaring, vaak aangevuld met auditieve elementen, overstijgt ze de normale waarneming.
In de profetische literatuur is het een literair middel waarmee wordt aangetoond dat de profeet contact had met het hogere. Wanneer het visioen uitkomt, is dat een waarmerk voor de profeet. Zo niet faalde je als profeet. Profeten verkregen door visioenen kennis van de goddelijke wereld. Bij de klassieke profeten zoals Amos en Obadja is het een typische middel van God om te communiceren met de profeet. Op zijn beurt moet de profeet dan de boodschap, die steeds gaat over de nabije toekomst van het volk Israël, verkondigen aan het volk.
Staf Peeters • Ja, God zet profeten in beweging door een visioen, maar dat het visioen wordt verkondigd en door mensen opgepikt en gedeeld
Staf Peeters: „Een visioen hoeft niet wazig te zijn. Het kan net heel concreet zijn”
kan worden, is even cruciaal. Dan pas wordt het immers een krachtig middel dat verandering kan teweegbrengen. Belangrijk is ook dat in de Bijbel een toekomstvisioen doorgaans ontspruit aan de concrete werkelijkheid waarin mensen zich bevinden. Dat is vandaag ook zo. Een visioen hoeft niet wazig en abstract te zijn. Het kan net heel concreet zijn. Zo gaat achter het tastbare werk van de organisaties in ons netwerk een heus toekomstvisioen schuil, van een rechtvaardige wereld waarin het voor allen goed leven is. De Bijbelse wortels daarvan blijven belangrijk voor ons.
Arne Willems • In de latere profetische Bijbelboeken worden de visioenen wel een stuk complexer. Nog later worden ze vaker onheilspellend en zijn ze niet louter bestemd voor Israël, maar voor de hele wereld. Zo ook in het Nieuwe Testament, waarin engelen een belangrijke rol spelen om boodschappen over de apocalyptische eindtijd te brengen. Denk maar aan de vaak allegorisch bedoelde visioenen in het boek Apocalyps.
– We blijven vandaag dus nood hebben aan visioenen die een meer ultiem perspectief aanreiken?
Staf Peeters • Beslist. Visioenen zijn bij uitstek nodig in uitdagende omstandigheden. Dan heb
Arne Willems: „Wij moeten nu al werken aan een betere wereld, niet wachten tot eindtijd”
je immers een hoopvol perspectief nodig. Neem nu het klimaatvraagstuk. Wetenschappers luidden de alarmbel en benadrukken vaak de dreiging die ons te wachten staat. Een organisatie zoals Ecokerk stelt net scherp op de stappen in de goede richting die we wel kunnen doen. Wanneer je als mens in de rats zit, is het soms moeilijk je een betere toekomst voor te stellen. Gods blik reikt echter verder. Vandaar dat een authentiek visioen in Bijbelse zin altijd begint bij Hem.
Arne Willems • Daar kan ik het enkel mee eens zijn. Ook bij het Bijbelgenootschap werken we vanuit een visioen. We brengen de Bijbel dichtbij, voor iedereen die daarvoor openstaat. Immers, in de Bijbel horen we Gods liefdesboodschap die ons in beweging brengt. Zo zetten we het werk van de profeten voort.
– Ontbreekt het in onze samenleving niet aan omvattende, visionaire projecten? Of leidt de huidige pandemie daar net opnieuw toe?
Staf Peeters • In mijn omgeving is de vraag welke samenleving we willen na corona prangend. Die vraag moeten we ons inderdaad nu stellen, al weten we niet hoelang de crisis nog duurt en wat daarna komt.
Arne Willems • Ik heb de indruk dat onder jongeren die vraag te weinig leeft. Bij hen overweegt nu integendeel net het verlangen om zo snel mogelijk terug te keren naar hun gewone leven van vroeger. Nu, vóór de crisis traden de klimaatjongeren wel op de voorgrond om te pleiten voor verandering. Ik vind ook wel dat wanneer jongeren problemen inzien, ze die durven te benoemen. Tegelijk denk ik dat er geen sprake is van één ideaal, één visioen dat jongeren aantrekt en mobiliseert. Er heerst nogal wat verdeeldheid en versnippering, bijvoorbeeld over een thema als migratie.
Staf Peeters • De tijd van de grote omvattende verhalen is inderdaad voorbij. Nu, misschien hadden die grote verhalen ook iets paternalistisch en moraliserend. De visioenen van vandaag zijn veeleer verscheiden en divers, maar ze ontstaan ook meer van onderuit en vanuit concrete, diverse gegevenheden.
– Kan de mens die visionaire toekomst wel realiseren? Is dat niet iets voor de eindtijd?
Staf Peeters • Wel, als je kijkt naar de campagnes van onze partnerorganisaties zoals Welzijnszorg en Broederlijk Delen, dan drukken die de gedachte uit dat het wel degelijk kan. Wonen moet betaalbaar zijn voor iedereen. Delen met het Zuiden, daarin geloven we. Tegelijk is er het besef dat die rechtvaardige wereld er nu niet is en wellicht morgen ook niet, maar dat ze er ‘ooit’ wel zal zijn. Aan dat ‘ooit’ trekken we ons op.
Arne Willems • In de Bergrede zegt Jezus dat het echte geluk bestemd is voor mensen die goed zijn voor anderen, want God zal goed zijn voor hen, voor mensen die eerlijk zijn en daardoor God zullen zien, zowel als voor de vredebrengers, die kinderen van God worden genoemd. Wij hebben de opdracht nu al te werken aan die nieuwe wereld en niet te wachten tot die eindtijd.
– Toch nog even terug naar de Bijbel dan. Welk Bijbels visioen spreekt jullie met meeste aan?
Staf Peeters • In het Oude Testament is dat Jesaja’s beeld van de oude stronk met een nieuwe twijg, in het Nieuwe Testament het verhaal van de broodvermenigvuldiging, dat verwijst naar een wereld waarin wordt gedeeld en er dus genoeg is, ja meer dan genoeg, voor iedereen.
Arne Willems • Voor mij is dat Daniëls visioen, waarmee hij koning Nebukadnessars droom verklaart: generaties passeren, koninkrijken bloeien en vergaan met als enige constante Gods Liefde en zijn Rijk dat het aardse overstijgt, een mooi houvast in deze onzekere tijden.