Mag ik u een experimentje aanbevelen? Surf even naar Google en typ daar de woorden „haalt uit naar” gevolgd door de naam van eender welke Vlaamse krant. U zult ervan versteld staan hoe vaak onze kranten die woorden gebruiken. „Biden haalt uit naar Trump”, „Trump haalt uit naar topviroloog”, „De Wever haalt uit naar premier en minister Vandenbroucke”, „Gouverneur Berx haalt uit naar koopzondag” – het is maar een greep uit het aanbod. Er wordt wat uitgehaald in de wereld.
Vorige week was het weer prijs: „Paus haalt uit naar lockdown- toeristen.” Dat klonk ernstig. De krant in kwestie voegde er nog aan toe: „Paus Franciscus heeft mensen veroordeeld die op vakantie zijn gegaan naar het buitenland om lockdowns in eigen land te ontvluchten.” U krijgt als lezer het gevoel dat we hier op het randje van een excommunicatie zitten. Zou het echt? We haalden er voor alle zekerheid toch even de echte woorden van paus Franciscus bij, die hij uitsprak na het angelus. Hij zei dat hij bedroefd was omdat mensen de lockdown ontvluchtten om te genieten van een vakantie. Hij voegde eraan toe dat het om goede mensen gaat, die helaas niet stilstonden bij hen die thuisbleven. Ze dachten te veel aan hun eigen plezier en dat deed de paus pijn.
De paus was dus beslist kritisch voor de reizigers, maar van uithalen of veroordelen was absoluut geen sprake. Eerder deed hij een beroep op onze solidariteit met elkaar. Dat blijkt ook uit de rest van zijn boodschap, waarin hij aandacht vroeg voor de zieken, de werklozen en mensen die gebukt gaan onder verdrukking en uitbuiting. „Ik wens u allen een gezegende zondag”, besloot hij. Niet meteen een harde veroordeling.
Waarom reduceert een krant die positieve en warme boodschap tot een sneer? Waarom hanteren krantenkoppen zo vaak conflicttaal? Ook woorden als ‘vernietigend’ en ‘snoeihard’ ziet u vaak opduiken in ronkende titels. Elk meningsverschil
Zou een striemende paus echt lucratiever zijn dan een milde paus?
wordt een kletterende ruzie, elke kritische bedenking heet meteen een vernietigend oordeel. Is dat louter omdat sensatie verkoopt? Zou een striemende paus echt lucratiever zijn dan een milde paus? Of is er meer aan de hand?
Ook in ons dagelijkse taalgebruik sluipen de negatieve superlatieven. Discussies op café, tijdens een familiefeest of op de sociale media leiden al snel tot een soortgelijk taalgebruik. Het volstaat niet meer om bedroefd te zijn, zoals de paus, we moeten meteen verontwaardigd zijn, diep geschoffeerd, zelfs dodelijk beledigd. We sparen de grote emoties niet meer op voor echt gruwelijke gebeurtenissen, zoals oorlog, hongersnood of verkrachting. De alledaagse ergernissen zijn blijkbaar een even striemend jargon waard.
Kijk bijvoorbeeld naar het hitsige debat over de trage start van de vaccinatiecampagne tegen corona in ons land. Die opstart verloopt niet spectaculair anders dan in onze buurlanden, maar critici vinden dat het sneller moet. Uiteraard mogen ze dat vinden en beargumenteren, maar moeten we mensen die voorzichtigheid bepleiten, bestempelen als bureaucraat of onbekwaam? Het hele coronadebat verloopt steeds driftiger. We aanvaarden niet meer van elkaar dat de ene liever strenge maatregelen wil, terwijl de andere snakt naar wat bewegingsruimte. Of dat sommigen de scholen als riskante besmettingsplaatsen zien, terwijl anderen vooral belang hechten aan het recht op onderwijs.
Kunnen we nog op een beschaafde manier met elkaar van mening verschillen? Bij elke botsende opvatting meteen forse conflicttaal hanteren, is een gevaarlijk spel. Als elke gebeurtenis in verontwaardiging resulteert, houdt de echte verontwaardiging op te bestaan. Als elke andere mening moet worden bestreden, zijn we niet langer in staat te kijken door de ogen van de ander. Dat stemt me bedroefd, om het met de woorden van de paus te zeggen. Of heb ik nu snoeihard en vernietigend naar iemand uitgehaald?