Het vertrek van CEO Dominique Leroy bij Proximus veroorzaakt nogal wat deining en debat in de media, maar net zo goed op de trein of aan menig gezinstafel. Vragen over haar overstap naar een buitenlandse concurrent en de verkoop van haar aandelen verbleken bij de hoogoplopende discussies over haar loon en dat van haar (nog te zoeken) opvolger.
Leroy verdiende vorig jaar 940.546 euro. Dat is een veelvoud van wat u en ik op onze bankrekening ontvangen. Toch zou het volgens sommigen niet volstaan om een goede opvolger te vinden. Volgens de krant De Tijd wordt de Proximus-CEO zelfs „eerder karig betaald” in vergelijking met andere bedrijven en andere landen. Zelf had ik me bij het woord ‘karig’ iets anders voorgesteld, maar dat zal wel aan mij liggen.
Mag ik het zeggen? Ja, ik vind dergelijke lonen ronduit pervers. Zijn ze in andere landen nog hoger? Wel, dan zijn die nog perverser. Beslist geen voorbeeld om te volgen. Stel nu dat een bedrijfsleider van een minder befaamd bedrijf slechts een kwart van dat bedrag verdient, zouden Leroy en co. dan echt vier keer beter zijn? Wat een supermensen moeten die CEO’s toch zijn. En blijkbaar zo zeldzaam dat ze voor minder dan zeven cijfers niet meer te strikken zijn.
De buitensporige lonen die grote bedrijven betalen aan hun topmanagement leren vooral hoe fout hun visie op leiderschap is. Ze gaan er blijkbaar vanuit dat de kwaliteiten van hun duizenden werknemers vrij onbelangrijk zijn en in het niets verzinken bij de super-powers van een handvol managers. Wat een onzin. De meeste leiders zijn even vervangbaar als hun medewerkers. Ja, dat geldt ook voor hoofdredacteurs. Kerk & leven staat of valt niet bij mijn aanwezigheid, maar bij de werkkracht, inzet en creativiteit van mijn geweldige redactieploeg en van onze duizenden lokale vrijwilligers. Zij zijn – als collectief – onvervangbaar, ik niet. Dat laatste geldt voor elke leidinggevende figuur.
Wie macht, roem, prestige of rijkdom nastreeft, deugt niet als leider
Laat niemand u iets anders wijsmaken.
Al te veel mensen laten zich leiderschapsmodellen aanpraten die onrealistisch, onwenselijk en zelfs ronduit gevaarlijk zijn. De leider als alwetende, als goeroe, als licht in de duisternis, als redder van een bedrijf of van de natie. Hoed u voor dat soort beelden. Ze zijn niet bedoeld om de samenleving vooruit te helpen, maar om macht te verwerven en te bestendigen. Dat steeds meer kiezers, wereldwijd, zich laten verleiden tot ‘sterke leiders’ is gevaarlijk voor onze democratie. Dat soort leiderschap, of het nu links of rechts is, loopt altijd slecht af. Hitler, Stalin, Mao – de voorbeelden zijn legio. Wie macht, roem, prestige of rijkdom nastreeft, deugt niet als leider. De meest geschikte leiders zijn vaak zij die het eigenlijk niet willen zijn.
In ons Dossier gaan we na wat leiderschap vandaag kan en moet zijn. De experts die we aan het woord laten, zijn het met elkaar eens dat de tijd van autoritair leiderschap voorbij is. Wat we vandaag nodig hebben, zijn leiders die inspireren en motiveren, die mensen meenemen in een traject van verandering en hen daarbij ernstig nemen. Die de kennis en kunde van anderen naar waarde schatten, die echte inspraak dulden en veel autonomie geven. Gedeeld leiderschap is daarbij beter dan alle macht in één hand.
Politici staan voor de lastige taak om de omslag te maken naar een besluitvorming waarbij mondige mensen tussen twee verkiezingen in rechtstreekse inspraak willen. Bedrijfsleiders moeten de waanidee loslaten dat ze slimmer en straffer zijn dan hun medewerkers.
En de Kerk? Ook die staat voor een uitdaging om de eeuwenoude piramidale en hiërarchische structuur om te bouwen naar netwerkstructuren met veel inspraak van onderuit en de flexibiliteit om regionaal en lokaal verschillende dynamieken toe te laten. Die cultuuromslag is groot, maar noodzakelijk en finaal onvermijdelijk.