Muren tussen culturen slopen

Zondagsviering in Willebroek. Buitenlanders veranderen een parochie. © Frank Bahnmüller

Parochies in Vlaanderen ontvangen almaar vaker gelovigen van buitenlandse herkomst en dat niet enkel in de grote steden. Het is een fenomeen in heel Europa dat volgens sociologen multiculturele parochies in West-Europa verandert.
Didier Vanderslycke en Tetty Rooze van ORBIT vzw presenteerden in mei een visie op ‘superdiverse’ kerken in Vlaanderen. Het duo onderscheidt uiteenlopende situaties, te beginnen met gelovigen van een bepaalde nationaliteit die al dan niet informeel samenklitten of daartoe worden bewogen door een voorganger van dezelfde origine. In een andere situatie vinden die gelovigen een gastvrije buurtkerk waar ook zij kunnen ‘thuiskomen’. Anderen zoeken dan weer een gastvrij adres buiten de eigen woonplaats en komen daar samen. Tot slot zijn er groepen die willen aansluiten bij een lokale katholieke kerkgemeenschap, er geen vinden en dan maar aansluiting zoeken bij een andere christelijke (pinkster)gemeenschap.
„Ik stel helaas vast dat de Kerk weinig planmatig en bijgevolg opportunistisch omgaat met die kwestie”, zegt Vanderslycke. „Op zich is het geen probleem dat mensen per nationaliteit of taalgroep willen kerken, maar afzonderlijke buitenlandse parochies zijn volgens mij niet het model voor de toekomst. In Brussel werd een aantal parochies overwegend Afrikaans of anderstalig. Dat is een tussenoplossing, want slechts een eerlijk intercultureel proces helpt ons echt vooruit. Op dit moment zie ik nergens een dergelijke gerichte aanpak.”
Alvast op twee plaatsen in Vlaanderen wordt een uitdrukkelijk multiculturele liturgie beleefd, in de Regenboogkerk in Gent en in de Hazegraskapel in Oostende. „De Kerk zal multicultureel zijn of zal niet zijn, zelfs in West-Vlaanderen”, zegt de Brugse priester Dominique Ballegeer. „Eigen gemeenschappen zijn er bij ons minder dan in de grootstad, maar ook in Oostende, Brugge, Kortrijk en Roeselare tellen de christelijke gemeenschappen buitenlanders. „Multiculturele parochies tonen dat samenleven mogelijk is” Mijn misdienaars in Brugge zijn alvast Afrikanen. Gemeenschappen met veel buitenlandse christenen zijn dynamischer dan overwegend Vlaamse. Hun aanwezigheid brengt leven in de brouwerij, maar daagt de verantwoordelijken uit.”
Priester Guy De Keersmaecker, verantwoordelijke territoriale pastoraal in het vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen, verwijst naar twee sterke ervaringen met buitenlandse christenen in Vlaamse parochies: de aanwezigheid van Chaldeeuwse katholieken in twee Mechelse parochies en de Engelstalige vieringen in de Sint-Kwintenskerk in Leuven die er de uitdovende parochie deden herademen. „Bij buitenlandse gemeenschappen merk ik een sterke hang naar eigen traditie, ritus en theologie”, zegt De Keersmaecker. „Ze dromen van een eigen kerkgebouw, niet van zomaar medegebruik. Chaldeeuwen bijvoorbeeld trekken makkelijk volle kerken, overigens zij niet alleen. Dat leidt tot spanningen met de kleiner geworden autochtone parochie. Beleidsmatig moeten we in die kwestie een oplossing zien te vinden.”
Buitenlandse katholieken zijn almaar prominenter aanwezig in Vlaamse parochies in Vilvoorde, Willebroek, Asse en binnen de ring rond Brussel, omdat de bevolking er veelkleuriger wordt. Daardoor veranderen bestaande parochiegemeenschappen van stijl. „Dat was een stokpaardje van wijlen mgr. Léon Lemmens”, zegt Guy De Keersmaecker. „Buitenlanders vinden echter niet zomaar hun weg. Velen verdwalen. We moeten dus meer investeren in het rechtstreeks aanspreken en in huisbezoek. Dat hebben we helaas nog niet in de vingers.”
„Multiculturele parochies tonen op z’n minst dat samenleven mogelijk is”, besluit Didier Vanderslycke. „De weg is niet makkelijk. Iemand met een migratie-achtergrond preekt bijvoorbeeld anders dan gebruikelijk. We moeten dus muren slopen, maken dat verantwoordelijken niet uitsluitend wit zijn. De multiculturele parochie is ons beste antwoord op racisme en discriminatie.”