Te veel ruimte voor slordigheid

Euthanasie doorgeslagen? bracht heel wat zorgverleners en academici samen. © Jozefien Van Huffel

„De Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie is zinloos.” Dat stelde neuroloog Ludo Vanopdenbosch, verbonden aan het AZ Sint-Jan in Brugge, op 29 april in Leuven tijdens de studiedag Euthanasie doorgeslagen?, een initiatief van de christelijk geïnspireerde denktank Logia. Vanopdenbosch werd in 2017 benoemd in de FCEE, die van elke toegepaste euthanasie moet nagaan of ze verliep volgens de wet, maar nam vrij snel ontslag uit gewetensbezwaar.
Vanopdenbosch is nochtans niet tegen euthanasie. „Ik had verscheidene redenen om uit de FCEE te stappen. Toen ik als neuroloog opmerkte dat het niet klopte dat iemand in een geval van multiple sclerose onterecht het vakje ‘terminaal’ had aangekruist, werd ik de mond gesnoerd”, illustreerde hij in Leuven. „Aangiften worden anoniem beoordeeld, waardoor de artsen uit de commissie die veelvuldig euthanasie uitvoeren ook anoniem zichzelf controleren. Bij een casus waarin geen enkele wettelijke voorwaarde was vervuld, bleek er geen tweederdemeerderheid te zijn om die door te sturen naar het gerecht. De FCEE is noch onafhankelijk, noch objectief. Ze verdedigt de euthanasiewet niet, ze overtreedt hem.”
Behalve het al herhaaldelijk bekritiseerde controlemechanisme stelde de druk bijgewoonde studiedag ook de manier in vraag waarop de zeventien jaar oude Belgische euthanasiewet geruisloos wordt opgerekt. Ethica en filosofe Sigrid Sterckx, verbonden aan de UGent, wees op de problematische introductie van de term ‘polypathologie’ in het verslag 2016-2017 van de FCEE. „Met 18,6 procent was het meteen de tweede meest voorkomende reden voor euthanasie, na kanker”, zei Sterckx. Polypathologie wordt gedefinieerd als een combinatie van aandoeningen die op zich draaglijk zijn, zoals een verminderde mobiliteit en gehoorverlies, maar samen leiden tot onhoudbaar lijden. „Op die manier kan iedereen ouder dan vijftig in aanmerking komen voor euthanasie”, klonk het bij An Haekens, psychiater bij Alexianen Zorggroep Tienen. „Polypathologie „Een natuurlijke dood is vaak een serene dood” lijkt een legitimering van bestaande praktijken. Het is een moeilijk concept.”
Diverse sprekers stelden vast dat ook in de publieke opinie een verschuiving aan de gang is. „Soms lijkt het alsof euthanasie de enige manier is om waardig te sterven”, stelde An Haekens. Ruth Piers, geriater in het UZ Gent, beschreef dan weer hoe aan het levenseinde twee verschillende discours opduiken. „Ofwel heeft de overledene ‘gestreden tot het einde’ en is er medisch ‘alles geprobeerd’, ofwel heeft hij of zij ‘het lot in eigen handen genomen’”, zegt ze. „Dat zijn twee uitersten, twee houdingen die worden verheerlijkt, terwijl ik liever pleit voor het midden, voor leven van dag tot dag, voor leren omgaan met onzekerheid en het niet-maakbare en voor gezond verstand.” „Mensen zijn echter ontzettend bang geworden van het laatste deel van hun traject”, vulde Johan Menten aan, radiotherapeut-oncoloog en palliatief arts in het UZ Leuven. „Dat tachtig procent van de terminale kankerpatiënten sterft in zijn slaap en dat een natuurlijke dood vaak een serene dood is, wordt zelden gezegd. Verdragen we die natuurlijke dood nog?”
Menten pleitte ervoor dat de wettelijk voorziene palliatieve inlichtingen aan de patiënt bij een euthanasievraag ook door een palliatief geschoolde arts zouden worden gegeven. „Wanneer het onze longen of ons hart betreft, aanvaarden we toch ook niet dat de arts geen specialist is”, zei hij. „Euthanasievragen zijn complex en gelaagd.”
De hele studiedag klonk de oproep naar meer onderzoek en debat over de euthanasiepraktijk. „De overheid voorziet geen geld voor onderzoek naar de cijfers. Ze is blijkbaar niet geïnteresseerd”, zei Sigrid Sterckx. „Minstens een derde van de euthanasiegevallen wordt echter niet geregistreerd. Dat is beschamend. Een gedegen wet volstaat niet, voor een goede praktijk is meer nodig. De legalisering van euthanasie zou een springplank moeten zijn naar een breed debat en vorming voor artsen.”