”Op de klimaattop in Katowice was de hoofdrol niet weg- gelegd voor politici of wetenschappers, maar voor Greta Thunberg, een vijftienjarig meisje uit Zweden. Haar toespraak ging de wereld rond en werd algemeen op applaus onthaald. De media vonden het collectief geweldig dat een vijftienjarige de politici de les spelde.
Sta me toe om even stoorzender te zijn. Ik vond haar toespraak behoorlijk problematisch. Begrijp me niet verkeerd, het is goed dat jongeren bezorgd zijn om de toekomst, dat ze ecologisch willen gaan leven, dat ze politici oproepen de klimaatverandering ernstig te nemen en daarnaar te handelen. Wat ik echter absoluut niet oké vind, is dat we blijkbaar jonge mensen opvoeden met de overtuiging dat de wereld om zeep is en er geen toekomst meer is. Dat is namelijk het wereldbeeld dat in Greta Thunbergs toespraak onmiskenbaar aanwezig was. „Waarom zou je jonge mensen verplichten te studeren voor de toekomst, als niemand genoeg doet om die toekomst te redden?”, vraagt ze zich luidop af. Het deed me denken aan mijn eigen jeugd, waarin sommigen de school zinloos vonden omdat vroeg of laat de bom zou vallen.
Het toekomstbeeld dat het Zweedse meisje koestert is pessimistisch en zelfs apocalyptisch. Ze heeft het over het einde van de beschaving en over „het grootste probleem waarvoor we ooit hebben gestaan”. Ziet u de gelijkenis met een andere strekking in de samenleving, die beweert dat onze beschaving bedreigd wordt door horden migranten? In beide gevallen gaat het om een zeer bedenkelijke visie op de wereld.
De klimaatverandering is zonder twijfel een ernstig probleem, maar het grootste ooit? Waren de twee wereldoorlogen echt een kleiner probleem? Zou de Joodse gemeenschap de Holocaust minder ernstig vinden dan het klimaat? Zouden de middeleeuwers vandaag vinden dat hun 75 tot 100 miljoen slachtoffers van de pest eigenlijk wel meevielen?
Laten we onze jongeren in godsnaam niet wijsmaken dat ze geen toekomst hebben
Het apocalyptische denken gaat er klaarblijkelijk van uit dat de wereld er de voorbije decennia fors op achteruitging. De ecologische kost voor onze levensstijl is inderdaad groot, te groot. Tegelijk moeten we erop wijzen dat de mensheid op veel terreinen grote vooruitgang boekte. Onze welvaart steeg indrukwekkend en we bouwden een sociale zekerheid uit voor de kwetsbaren. We leven langer dan ooit. Jongeren worden goed opgeleid en krijgen daardoor betere toekomstkansen. Zelfs in armere landen werd fors vooruitgang geboekt. De extreme armoede daalde van 45 procent van de wereldbevolking naar minder dan 10 procent. Het aantal kinderen dat niet naar school gaat werd de voorbije vijftien jaar gehalveerd.
Dat betekent niet dat het enkel rozengeur en maneschijn is. De ongelijkheid in de wereld neemt toe, er zijn burgeroorlogen, miljoenen mensen zijn op de vlucht, terrorisme is een bedreiging in de hele wereld. Het politieke extremisme neemt toe en zet bevolkingsgroepen op een gevaarlijke manier tegen elkaar op. Al die problemen verdienen onze aandacht. Dat geldt ook voor het klimaat. Laten we de klimaatverandering ernstig nemen en doen wat mogelijk is. Laten we echter ook afspreken dat er twee dingen zijn die we niet mogen doen.
Eén: laten we niet doen alsof het vroeger beter was en de mensheid erop achteruitgaat. Elk tijdperk heeft zijn problemen, maar de mens is er telkens in geslaagd lessen te trekken, oplossingen te vinden en stap voor stap vooruitgang te boeken. Dat moet ons ook lukken met de klimaatuitdagingen. Doemdenken blokkeert mensen, hoop mobiliseert.
Twee: laten we onze jongeren in godsnaam niet wijsmaken dat ze geen toekomst meer hebben. Onze kinderen opzadelen met een gitzwart toekomstbeeld, ontdaan van alle hoop, is pervers en onmenselijk. Elke generatie, ook die van Greta Thunberg, verdient een toekomst en zal die ook hebben.”