Hoeveel kost een parochiekerk?

De kerk in Kaaskerke was een van de eerste die op de immomarkt kwam. © Violet Corbett Brock

Overal in het land worden herbestemmingsprocessen van parochiekerken afgerond, maar zelden komen parochiekerken daadwerkelijk op de markt terecht om te worden verkocht aan de meestbiedende. Anders dan in Nederland zijn er in België geen bedrijven gespecialiseerd in de taxatie van kerkgebouwen.
Een parochiekerk, meestal eigendom van een kerkfabriek, of in het geval van een historische kerk van de gemeente, kan ook niet zomaar worden verkocht. Kerken zijn initieel bestemd voor de uitoefening van de eredienst en kunnen niet worden herbestemd zolang ze niet zijn gedesaffecteerd, in de volksmond ontwijd. Enkel de bisschop kan een kerk desaffecteren.
„De bisdommen willen steeds inzage in het toekomstproject”, zegt Jan Jaspers van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur vzw. „De meeste bisdommen hanteren strikte regels, waardoor een kerkgebouw pas aan de eredienst wordt onttrokken als het een duidelijke nieuwe bestemming heeft gekregen. De bisdommen willen voorkomen dat ze de greep verliezen op de toekomst van de parochiekerken.”
Hoeveel is een kerk eigenlijk waard? Volgens Jan Jaspers kun je geen richtbedrag geven, omdat er zo veel diverse factoren meespelen. Elke verkoop door een openbaar bestuur is ook gebonden aan bijzondere richtlijnen opdat de concurrentie volop kan spelen.
Neem nu de Onze-Lieve-Vrouw Koningin van de Vrede, parochiekerk in de Gentse wijk Malem. De kerkfabriek koos ervoor het gebouw te verkopen. Biedingen tijdens de eerste zitdag bleven onder de geschatte waarde. Tijdens de tweede zitdag bleek 325.000 euro van Circusplaneet vzw het hoogste bod. Momenteel wordt de voormalige parochiekerk verbouwd tot circusschool. Enkele andere kerken werden al verkocht voor zowat 250.000 euro.
De vraagprijs voor de Sint-Joannes Vianneykerk en aanhorigheid in Heizijde, een wijk van Lebbeke, bedraagt 800.000 euro. „Het gaat om een modern kerkgebouw met pastorie en grond die eigendom zijn van de dekenale vzw en de „Meer gebruikelijk is op zoek te gaan naar een geschikte partner” kerkfabriek”, zegt pastoor-deken Geert Leenknegt. „Onze aanvankelijke bedoeling was de kerk uit 1968 te verbouwen tot een zaal, maar dat bleek na bouwkundig onderzoek onmogelijk. We verkopen dus om elders onze doeleinden te kunnen realiseren. De waarde van het kerkgebouw is verwaarloosbaar, het zal bijgevolg vooral de grond zijn die kopers met een project aantrekt. De onttrekking aan de eredienst zal pas na de verkoop gebeuren. We hopen op een koper in de sociale sector.”
De stad Gent en het bedrijf PMV plaatsten in april de monumentale Sint-Annakerk in de etalage en de stad verwacht dat die 1 miljoen euro kan opbrengen, maar mogelijke investeerders konden ook intekenen voor een erfpachtformule. Hen wacht dan nog eens de renovatie en de restauratie van het centraal gelegen neogotische gebedshuis.
Erfpacht is ook de formule die gebruikt wordt in de lopende herbestemming van de Sint-Jan-Evangelistkerk in Borgerhout, beter gekend als de Peperbus. Ondernemersorganisatie UNIZO wil er kantoren inrichten, evenals ruimtes voor workshops, coworking en horeca.
„Het aantal parochiekerken dat terechtkomt op de immobiliënmarkt, vooralsnog vooral in het bisdom Gent en in het aartsbisdom, is al bij al beperkt”, zegt Jan Jaspers. „Het blijft een delicate onderneming en er is steeds het gevaar dat het gebouw later alsnog wordt doorverkocht, waardoor de Kerk alle controle over de bestemming verliest. De meeste voorbeelden van herbestemde kerken zijn kloosterkerken, die als onderdeel van kloosterpanden werden verkocht en herbestemd. De voormalige kerk van de redemptoristen in Leuven huisvest nu het restaurant van het woon-zorgcentrum Sint-Vincentius. Het is gebruikelijk om maatwerk te leveren en per project op zoek te gaan naar een geschikte partner. Een andere formule bestaat in Nederland, waar een stichting voor een beperkt bedrag de kerkgebouwen overneemt van de kerkbesturen en vervolgens beheert. Noem het een omgekeerde verkoop.”