”We staan er vaak versteld over hoe snel de wetenschap vooruitgang boekt. Wat gisteren nog onrealistisch leek, is vandaag mogelijk en morgen heel gewoon. Christoffel Columbus kon nooit bevroeden dat we vandaag in enkele uren naar Amerika kunnen vliegen. Onze voorouders zouden vreemd opkijken wanneer ze zien hoe wij via het internet vanuit onze huiskamer door een straat in New York of Tokio wandelen. En dan zwijgen we nog over de medische wetenschap die ons geregeld met verstomming slaat.
Niet enkel de wetenschap, maar ook de samenleving boekt vooruitgang. In de loop der eeuwen werd slavernij afgeschaft, werden universele mensenrechten erkend, organiseerden we sociale zekerheid voor wie werkloos, ziek of oud is. Vrouwen kregen gelijke rechten als mannen, iedere volwassen mens kreeg stemrecht. Er zijn nog veel problemen in de wereld, maar de mensheid heeft in de loop van de geschiedenis al heel wat vooruitgang geboekt.
Geldt dat ook voor religie? Gaat ook godsdienst erop vooruit? Er is geen reden om aan te nemen dat dat niet het geval zou zijn. Ooit aanbad de mens natuurfenomenen, zoals de donder of een vulkaan. Die fenomenen moesten te vriend worden gehouden, zelfs indien dat betekende dat mensenoffers moesten worden gebracht. Menige jongeling verdween in de krater van zo’n vulkaan.
Later kregen die natuurfenomenen de gestalte van mensachtige goden. Grieken, Romeinen, Germanen of Vikingen, ze hadden een hele reeks goden, die ergens op een berg woonden en sadistische spelletjes speelden met de mens. Van respect voor mensen was geen sprake, laat staan van een hechte band tussen mens en God.
Van de joden kregen we enkele millennia geleden een prachtig geschenk, het geloof in één God, verbonden met mensen. En al bevat het Oude Testament passages met een toornige God, de liefde van God voor de mens is onmiskenbaar
Traditie is niet statisch, maar dynamisch. Wat vandaag nieuw is, is morgen traditie
aanwezig in de joodse boeken.
Met Jezus valt ons christelijke godsbeeld in een nieuwe plooi. Zijn offer leert ons dat God een liefhebbende Vader is, niet enkel voor één volk, maar voor alle mensen. Iedere mens is een kind van God, weten we nu. Uit die visie groeide trouwens ook maatschappelijke vooruitgang, zoals de notie van universele mensenrechten.
Is de vooruitgang van ons geloof dan stilgevallen sinds de komst van Christus? Nee, ons denken blijft evolueren. De manier waarop we vandaag geloven, verschilt wezenlijk van de manier waarop dat vijfhonderd of duizend jaar geleden gebeurde. Dat is trouwens de juiste betekenis van ‘traditie’, een woord dat conservatief klinkt, maar eigenlijk betekent dat de Kerk niet enkel de Bijbel koestert, maar alle inzichten die we in de loop der eeuwen verwierven. Dat verwerven blijft natuurlijk gewoon doorlopen, het valt nooit stil. Traditie is niet statisch, maar dynamisch. Wat vandaag nieuw is, is morgen traditie.
Is elke vooruitgang dan altijd een goede zaak? Of juister nog, is elke verandering wel vooruitgang? Daarover verschillen de meningen. Dat wetenschappers tegenwoordig schapen klonen en gewassen genetisch veranderen, vinden sommigen een zegen en anderen een vloek. Hetzelfde geldt voor maatschappelijke of religieuze veranderingen. Evoluties in onze Kerk – of in andere religies – kunnen ons bevallen of tegen de borst stuiten.
Belangrijk is dat we durven te geloven in de mogelijkheid om fundamenteel vooruitgang te boeken. Wetenschappelijk, maatschappelijk, religieus. De wereld staat nooit stil. Ook onze relatie met God blijft in beweging. Christus bracht geen eindpunt, maar een nieuw begin. Als christenen zijn we niet geroepen om alles te behouden zoals het was, maar ervoor te ijveren dat de mensheid in de juiste richting beweegt. De richting van de liefde.”