Je bent jong en mantelzorger

Jonge mantelzorgers praten niet graag of vaak over hun thuissituatie. © Image Select

Mantelzorg wordt veelal geassocieerd met een volwassene die zorgt voor een bejaarde ouder, een zieke partner of een kind met een beperking. Jonge mantelzorgers krijgen nog te weinig aandacht, stelt het Mantelzorgplan van Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V). Het aantal jonge mantelzorgers in Vlaanderen wordt geraamd op 20.000 tot 40.000 kinderen en jongeren tussen vijf en achttien jaar.
Uitgerekend Samana, dat leunt op de volwassen mantelzorger, lanceert nu de Jonge Mantelzorger (JMZ). „Dit komt van onderuit”, zegt Samana-directeur Johan Tourné. „Op een dag kregen we een brief van een alleenstaande moeder met twee kinderen die voor haar zorgen. Zij vond dat jonge mantelzorgers meer in de bloemetjes gezet mochten worden. Daarop gingen we in gesprek met enkele JMZ’ers en trokken twee jonge mantelzorgers in mei 2017 met twee van onze begeleiders naar een themacongres in Zweden.”
Daar vond Samana inspiratie voor het project Mantelzorgvriendelijke schoolomgeving. Drie scholen uit Hasselt namen eraan deel: HAST (Katholiek Onderwijs Hasselt) en Kindsheid Jesu, humaniora en middenschool. In totaal 2.216 leerlingen tussen twaalf en negentien jaar, uit alle studiedomeinen, kregen een vragenlijst die bijna 94 procent beantwoordde. Niet overbodig, want één op de drie kende zelfs de term ‘jonge mantelzorger’ niet. Nochtans groeit 17 procent op in een gezin met een zorgbehoevende ouder, broer, zus of inwonende grootouder en helpt ruim de helft mee met het huishouden (75 procent), emotionele steun (66 procent) of medicatie (19 procent). Eén op de tien is ook ingeschakeld in de persoonlijke verzorging van de zorgbehoevende.
Opmerkelijk is dat 65 procent zegt dat niemand op school op de hoogte is van zijn of haar mantelzorg. Voor Tom Cox, directeur van de Middenschool Kindsheid Jesu, moet die Vijfenzestig procent zegt dat niemand op school weet van hun mantelzorg  „grote verdoken groep vanonder de radar worden gehaald. Als school willen we immers een breed zorgsysteem opzetten”. De meest cruciale rol is volgens Cox weggelegd voor de klastitularis die meestal in duo een klas opvolgt: „Zij zijn het vertrouwensduo bij uitstek. We werken hard om de band tussen de titularissen en hun klas te bevorderen zodat leerlingen geen of slechts een kleine drempel over moeten om hun verhaal te doen en te delen, zodat hun probleem breder in een schools gebeuren kan worden gedragen.”
Van de 34,3 procent die nood heeft aan een babbel over zijn of haar mantelzorg, doet nog geen één op de vijf dat met een leerkracht. Daar ligt dus toch nog een klip? „Dat is inderdaad een belangrijke vaststelling. Een grote groep wenst het onderwerp niet te bespreken. Ze willen niet in de kijker staan en hebben snel het gevoel dat ze medelijden opwekken, en dat willen ze niet. Mantelzorg is voor hen een ‘normale’ taak.” Eén op de vijf voelt zich daarbij wel gespannen. „Dat kan niet anders, want er wordt van hen iets dubbels gevraagd”, zegt Tom Cox. „Ze kunnen een stuk van hun jeugd niet beleven en dat is zo jammer.”
De zeventienjarige Melissa volgt kantoor en verkoop en zorgt thuis mee voor haar broer van 23. Hij is autistisch en schizofreen. „Mijn hulp bestaan erin dat ik veel met hem praat, want afhankelijk van hoe hij zich voelt, bepaalt hij de sfeer.” Zij vindt op school een luisterend oor bij de zorgcoach en haar leerkracht Engels. „Vertrouwenspersonen zijn belangrijk”, geeft ze andere jonge mantelzorgers mee. „En denk vooral niet dat je alleen bent.”
Tom Cox wil alvast de aandacht voor de JMZ opnemen in het schoolreglement en het ook daar bespreekbaar maken. „Als meer scholen dat zouden doen, wordt Jonge Mantelzorger een begrip in de samenleving en zullen jongeren sneller de stap doen om er over te praten.”
„Enkele scholen boden zich al spontaan aan”, weet Samana-directeur Johan Tourné. „We willen volgend schooljaar in vijf scholen met een traject starten om tot een JMZ-model te komen. Welke vorm dat zal aannemen, maken we later nog uit.”