Volgens mgr. André-Joseph Léonard is aids geen straf van God, „hoogstens een soort van immanente gerechtigheid”. Deze en andere controversiële meningen van hem dateren niet van vandaag. Ze stonden onder meer al in het in 2006 gepubliceerde interviewboek Monseigneur Léonard. Entretiens avec Louis Mathoux. De Franstalige pers stoorde er zich indertijd niet aan – ook al namen sommigen mgr. Léonard de afgelopen week plotseling wel zwaar op de korrel. En de Vlaamse journalisten, tja, die lezen geen Franse boeken meer. Pas toen mgr. Léonard van Namen naar Mechelen verhuisde en uitgeverij Lannoo brood zag in een Nederlandse vertaling van het boek, ontstond daarover commotie.
<br>Overigens was die commotie even voorspelbaar als terecht. Met het oog op de vertaling had mgr. Léonards persmedewerker enkele passages aangeduid, waarvan blindelings kon worden voorspeld dat ze hevige reacties zouden veroorzaken. De aartsbisschop liet de tekst echter ongewijzigd publiceren. En dus gingen de poppen aan het dansen. Waarna mgr. Léonard zich prompt geroepen voelde uit te leggen wat hij bedoelde met ‘immanente gerechtigheid’. Hij benadrukte dat aids geen transcendente (van God afkomstige) oorzaak heeft, maar dat die oorzaak veeleer in zichzelf ligt besloten – kortom, dat ze immanent is. Letterlijk: „Als iemand longkanker krijgt, door overmatig roken, is de kanker iets in de orde van een soort immanente gerechtigheid.”
<br>Van Dale omschrijft immanente gerechtigheid als „een zich in het verloop van de geschiedenis noodzakelijke en onvermijdelijk openbarende gerechtigheid”. Die definitie suggereert dat er in de werkelijkheid ‘iets’ bestaat waardoor goed en kwaad in de juiste proporties aanwezig zijn. Welnu, uitgerekend het boek Job leert ons het tegenovergestelde. Immanente gerechtigheid houdt ook in dat mensen die zich immoreel gedragen, daarvan gevolgen dragen die een soort gerechtigheid tot stand brengen. Het is zeer de vraag of de werkelijkheid zo simplistisch in elkaar steekt. In die zin is het woord ‘gerechtigheid’ in mgr. Léonards betoog dus niet op zijn plaats. Uiteraard is er een oorzakelijk verband tussen een promiscue leven en aids, maar dat kun je nooit ‘gerechtigheid’ noemen. Hoe moet je die gerechtigheid interpreteren, als sommigen met een promiscue levenswandel wél aids krijgen en anderen niet? En wat met de vele weerlozen en onschuldigen die door de ziekte worden getroffen? Hoe valt dat te verzoenen met immanente gerechtigheid?
<br>Uiteraard heeft mgr. Léonard het recht uit te komen voor zijn mening. Vraag is of onze Kerk er in deze tijd niet meer baat bij heeft zich wat nederiger en bescheidener te gedragen. Er is momenteel weinig reden om standpunten in te nemen die haar nog verder vervreemden van de samenleving. Al wie zich, professioneel of als vrijwilliger, inzet in christelijke instellingen en organisaties of in parochies heeft het al moeilijk genoeg zonder dat er nog voortdurend olie op het vuur wordt gegoten. Van een kerkleider mag toch worden verwacht dat hij als een goede herder met hen rekening houdt?
<br>Betekent dit dat we als geloofsgemeenschap in een hoekje moeten kruipen, wachtend tot het tij keert? Zeker niet. Het blijft onze plicht te getuigen en te tonen dat Gods Blijde Boodschap ook voor deze tijd relevant is. Jezus toonde hoe dat moet. Hij praatte met hoeren en tollenaars, Hij zocht de zieken op en genas ze. Het stoorde Hem niet dat de mensen schande over Hem spraken, omdat Hij de sabbat overtrad of omdat Hij, zoals in het geval van Zacheüs, te gast was bij iemand die bekendstond als een zondaar. Echte barmhartigheid, zo leert de parabel van de barmhartige Samaritaan, is in je hart bewogen worden op een niveau dat veel dieper reikt dan het denken over recht en onrecht.
Column