Het pleintje voor de school, half negen ’s ochtends. Komt er een man voorbij met twee vechthonden die zich woest blaffend tegen de kinderen richten. Een ouder zegt er iets over, waarop de eigenaar van de honden onmiddellijk de grofste scheldwoorden boven haalt en haast op de vuist gaat. Daar sta je dan met je kinderen die je fatsoenlijk wil opvoeden.
<br>En wat later. Op de bus begint een vrouw de chauffeur uit te schelden omdat de deur niet snel genoeg opengaat. Een fietser die van een voetganger een al bij al neutrale opmerking krijgt omdat hij het stoplicht negeert, steekt honend zijn middenvinger op. Het zijn maar enkele gebeurtenissen van één dag. Overdreven? Je leest er over in de krant en je maakt het mee. De verharding van het omgaan met elkaar, de botheid en het onbehoorlijk taalgebruik, het valt ons alvast op.
<br>Wat is de oorzaak van deze verruwing? Leven wij in een overspannen samenleving? Krijgen mensen van thuis uit niet meer de meest essentiële normen van beleefdheid mee? De verruwing van het maatschappelijk leven houdt velen, ook wetenschappers, al jaren bezig. Er is al veel inkt over gevloeid. Sommigen nuanceren: was het pakweg zestig jaar geleden dan zoveel beter?
<br> De Duitse dichter Hans Magnus Enzensberger zei eens dat wij momenteel een ‘moleculaire burgeroorlog’ meemaken. De ene mens staat vol wantrouwen tegenover de andere. Het kan snel mislopen in ons sociaal verkeer. Dan wordt er gescholden, vallen er rake klappen. Het geweld, door dit wantrouwen veroorzaakt, lijkt het eerst in de achterstandswijken op te flakkeren. Maar de wortels van dat geweld zien we overal. Feit is dat onfatsoenlijk gedrag is toegenomen, en dat men minder rekening houdt met de anderen. Je merkt dat duidelijk in het openbaar vervoer. Wachtenden geven reizigers niet eens de kans uit te stappen. Volkomen onlogisch wringen ze zich door de groep die het voertuig tracht te verlaten en op die manier net plaats wil maken. In sommige steden worden tegenwoordig stadswachten ingezet om het instappen ordelijk te laten verlopen. Of laatst in de file. Onverlaten rijden ongegeneerd op de pechstrook, wetende dat ze daarmee de ellende voor de wachtenden alleen maar vergroten. Wat moet er gebeuren? Meer blauw?
<br>Sociologen wijzen op het gebrek aan sociale controle en het uiteenvallen van gezins- en familieverbanden. Bandeloosheid is in het leven staan zonder wezenlijke banden en relaties. Daarom ook dat het aanmoedigen van burgerinitiatieven en wijkfeesten een positieve invloed heeft. Mensen zien elkaar opnieuw staan, reiken elkaar een helpende hand, komen opnieuw bij elkaar over de vloer.
<br>Ontkerkelijking zou ook een rol spelen in de verruwing. Bart Demyttenaere interviewt in zijn nieuwe boek over het Vaticaan de pauselijke biechtvader Philippe Schillings. De Brusselse franciscaan windt er geen doekjes om: „Wij leven in een gewelddadige en egoïstische wereld. Sommige mensen laten zich volledig door een ronduit negatief wereldbeeld domineren. Zonder het zelf te beseffen worden ze een soort ambassadeur van het kwaad. In plaats van hun zonden uit te spreken, spuien ze liters gif over iedereen die ze kennen. Het is beangstigend dat sommige mensen het verschil tussen goed en kwaad niet meer kennen.”
<br>Het medicijn is dus een positief wereldbeeld. Dat zet ons aan opnieuw te vertrouwen in elkaar. En laat ‘vertrouwen’ nu net de eerste betekenis zijn van het woord ‘geloven’
Column