In Frankrijk gingen al twee miljoen mensen kijken naar de film Des hommes et des dieux. In ons land steeg het aantal kijkers de voorbije weken gestaag naar honderdduizend. Zoals bekend brengt Des hommes et des dieux een aangrijpend portret van de trappistengemeenschap van Onze-Lieve-Vrouw van de Atlas in het Algerijnse Tibhirine. De monniken haalden in 1996 het wereldnieuws, toen zeven van hen door een gewapend commando werden ontvoerd en op gruwelijke wijze vermoord.
<br>Vier jaar geleden gooide een andere film over het monnikenleven, Into Great Silence, ook al hoge ogen. Die documentaire over het leven van de kartuizers in La Grande Chartreuse, de Franse Alpen, leek door zijn trage opbouw en sobere portrettering, alsook door de afwezigheid van enig verhaal, nochtans niet geschikt voor een doorsnee filmpubliek. Sceptici beweerden dat aanvankelijk ook over Des hommes et des dieux.
<br>Beide films staan in vele opzichten haaks op de tijdsgeest en op wat de meeste commerciële films ons voorschotelen. Glamour en glitter, permissiviteit en ontrouw maken plaats voor nederigheid en trouw aan het gegeven woord. Toch slaagden beide monnikenfilms erin een ruim publiek aan te spreken en de pletwals van het goedkope amusement te weerstaan. In die mate zelfs dat Des hommes et des dieux in Frankrijk nu al geldt als een ‘sociaal fenomeen’, waar ook sociologen zich over buigen.
<br>Wie de film heeft gezien, behoeft allerminst een sociologische, wetenschappelijke of kunstzinnige analyse om achter het geheim van zijn succes te komen. Zeker, er is de sobere en uitgepuurde vormgeving van regisseur Xavier Beauvois. Geen grootspraak, geen overdrijvingen, geen verheerlijkingen. Wel een realistische voorstelling van hoe monniken hun roeping, ora et labora (bid en werk), beleven. En dat zowel tijdens het gebed in de kapel als tijdens hun gesprekken met hun moslimburen. Maar er is meer. Des hommes et des dieux toont het belang en de betekenis van een langdurig en onvoorwaardelijk engagement, van soberheid en stilte, van inkeer en bescheidenheid, alsook van de onlosmakelijke verbondenheid van de liefde voor God met die voor de medemens. Kortom, de film toont het beste van wat het christendom te bieden heeft. En dat spreekt aan.
<br>In die zin leert het succes van Des hommes et des dieux dat de christelijke boodschap van naastenliefde ook in deze prestatie- en consumptiemaatschappij velen kan boeien. Ondanks de waan van de dag, de oppervlakkigheid en het voortdurend ophemelen van pietluttigheden. Voor al wie begaan is met de toekomst van Kerk en geloof, is dat een hoopvol teken. De hunker naar authenticiteit en naar het daadwerkelijk beleven van de waarden en overtuigingen waar het christendom voor staat, leeft nog altijd in het hart van velen. Ook bij wie de band met het instituut Kerk grotendeels is kwijtgeraakt.
<br>Idealiseren we niet een beetje het verhaal van de monniken van Tibhirine? Dromen we van een nieuw Utopia dat we gemakshalve de naam Tibhirine geven? Laten we die dromen en visioenen nooit opgeven, maar tegelijk realistisch blijven en beseffen dat we ons geloof ‘hier en nu’ moeten waarmaken. Dat houdt in: de nodige momenten van stilte in ons leven inbouwen, kunstmatige behoeften gedisciplineerd op afstand houden en ons openstellen voor het zoeken naar en het (h)erkennen van God. Een film als Des hommes et des dieux is daarbij niet meer, maar ook niet minder dan een bron van hoop.
<br>Volgens de Amerikaanse dichteres Emily Dickinson is hoop „iets met veren dat zich nestelt in de ziel”. Wie hoopt krijgt vleugels, want hij verheugt zich op wat te gebeuren staat, hij straalt vertrouwen uit en beweegt zich tussen fatalisme en overschatting. Het is net die middenweg die we in onze Kerk zo vaak uit het oog verliezen
Column