De schandalen in verband met seksueel misbruik storten onze kerkgemeenschap in een van de meest dramatische vertrouwenscrisissen van de afgelopen eeuwen. Gelovigen die het beste van zichzelf voor hun geloof en de Kerk hebben gegeven, voelen zich ronduit bedrogen. De vele reacties op het ontslag van bisschop Roger Vangheluwe die de redactie ontving, getuigen dan ook van boosheid, ontreddering en vertwijfeling. Iedereen voelt met de slachtoffers mee, maar allen vragen zich tegelijk af hoe ze die feiten in hun geloofs-leven moeten plaatsen. Sommigen uiten ook hun bekommernis over de toekomst van onze Kerk. Zoveel is zeker: we staan voor een tijd van schaamte en boete. Maar hoe donker is de donkerste nacht? En waar vinden we het Woord dat redt?
<br>Toen Jezus aan het kruis stierf, was zijn heilig lichaam getekend met bloed en wonden. Wat erop wijst dat heiligheid niet noodzakelijk zuiver en/of ongeschonden betekent. Dat geldt nu ook voor de Kerk. Aanspraak op heiligheid is momenteel wel de meest ongeloofwaardige claim van het mystieke lichaam dat we Kerk noemen. Ook de „ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk” is onderhevig aan het menselijk tekort, alsook aan het falen van menselijke structuren – lees er de geschiedenis van tweeduizend jaar christendom maar op na. Dat moet ons aansporen om telkens weer onze zondigheid onder ogen te zien en maatregelen te nemen om niet in het kwaad te hervallen.
<br>Om de wonden te helen, moeten we allereerst naar de kwetsuren durven te kijken. In plaats van de trauma’s en het leed van de slachtoffers te minimaliseren, moeten we hun lijden erkennen en het in biddende verbondenheid met hen delen. De ernst van de feiten laat ons immers niet toe zonder meer tot de orde van de dag over te gaan. Daarnaast moeten we alles in het werk stellen om de geschonden Kerk voor een nieuwe valpartij te behoeden. Er moeten strenge maatregelen worden genomen waardoor verdachte priesters en religieuzen niet meer kunnen omgaan met kinderen en/of kwetsbare volwassenen. Desnoods moeten zij, los van het bisdom, maar zelf op zoek gaan naar een baan. Tevens moet de Kerk tijdens de seminarieopleiding nog meer aandacht besteden aan de persoonlijke en psychologische ontwikkeling van de priesterkandidaten. Het verleden leert bovendien dat de manier waarop het celibaat in sommige klerikale milieus werd geïnterpreteerd en beleefd, makkelijk tot de opvatting kan leiden dat ongehuwde priesters een bevoorrechte positie innemen. De stap naar machtsmisbruik is dan klein.
<br>„Sta op, pak uw bed en loop”, zei Jezus tegen de lamme bij de badinrichting van Betzata (Johannes 5, 8). De lamme moet, ondanks al zijn kwetsuren, opstaan, zijn leven heroriënteren en weer een hoopvol mens worden. Dat hij zijn bed moet dragen, betekent volgens de Franse spirituele leidster Simone Pacot, dat hij met zijn verleden in het reine moet komen. Die opdracht staat ons nu ook als kerkgemeenschap te wachten. We staan voor een zuivering waarbij de klerikale machtskerk van weleer definitief haar gewaden moet afleggen. Aan ons nu om de moed niet te verliezen, het evangelie hoopvol ter harte te nemen en af te rekenen met een kwalijk verleden.
<br>Laten we elkaar in dat verwerkingsproces helpen en ondersteunen. De liturgie kan daarbij een belangrijke rol spelen. Liturgie vieren is loven, danken, er nooit aan twijfelen dat de hemel nabij is, en tegelijk boetetranen wenen. „Zoals er mensen zijn die zingen, niet omdat zij dat willen, maar omdat er een stem in hen oprijst,” schreef de joods-Nederlandse auteur en essayist Abel Herzberg, „zo zijn er ook mensen die geloven, niet uit angst en niet uit hoop op beloning, maar omdat zij krachtens hun wezen niet anders kunnen.” Die houding herinnert ons, zelfs in de diepste crisis, aan Gods belofte om reddend op te treden.
Column