In mijn huis hangen vier panoramische foto’s, afgedrukt op aluminiumplaten, van landschappen die ik mocht ontdekken op reis. De Zwitserse Alpen rond de imposante Weisshorn, de Italiaanse Dolomieten, het Somiedo natuurpark in Asturië (Noord-Spanje) en de ruïnes van het Keltische dorp Castro de Baroña, aan de rotskust van Galicië (ook al in Noord-Spanje). Vrijwel dagelijks blijft mijn blik even rusten op één of meer van die beelden.
Waarom eigenlijk? Wellicht om in gedachten heel even opnieuw in die verre oorden te vertoeven. Reizen doe je immers telkens drie keer: vooraf in je verbeelding, op het moment zelf in de realiteit en achteraf in je herinnering. Maar er is meer. Uitgestrekte landschappen oefenen een onweerstaanbare aantrekkingskracht op me uit en ik wed dat velen onder u dat herkennen. Wie houdt niet van een haast eindeloos vergezicht?
We hoeven gelukkig niet altijd ver te reizen om te genieten van landschappen. Iedereen kent wel een rustgevend uitzicht in de eigen omgeving. De heuvels van de Vlaamse Ardennen, het Hageland of de Voerstreek staan hoog op mijn persoonlijke lijstje. Anderen houden dan weer meer van de vlakke Polders of de stille Kempen. Ons oog vindt rust in verre einders en geeft die rust door aan onze geest.
Onderzoekers ontdekten zelfs het therapeutische effect van landschappen. Proefpersonen die zich bevinden in een groene omgeving (een bos, weiland of park, zelfs een laan met bomen of een bloemenperk) of in een blauwe omgeving (aan zee of bij een meer, vijver of rivier) voelen zich beter en worden geprikkeld om een fysieke activiteit aan te vatten. Daarom is het nuttig ook in stedelijke omgevingen rustgevende plekken als parken te voorzien.
Als de lockdownperiodes tijdens de coronacrisis één gunstig effect hadden, dan was het wel dat veel mensen tijd maakten om de landschappen
We mogen koesteren, benutten, verrijken, respecteren en doorgeven aan volgende generaties
uit hun omgeving te (her)ontdekken. We zagen overal meer wandelaars, meer mensen die tijd namen voor verwondering en bewondering, op plaatsen waar ze voorheen onachtzaam aan voorbijliepen of -reden. Het leed van de pandemie werd verzacht door het kleine geluk van een mooi plekje. Wat er altijd al was, kreeg plots meer betekenis. Landschappen zijn geruststellend in hun schijnbare eeuwigheid.
Schijnbaar inderdaad, want veranderen doen ze wel degelijk. Landschappen kunnen zowel door de natuur als door de mens worden gekneed. De Portugese Dourovallei en het Duitse Moezeldal zijn van nature indrukwekkend, maar werden nog mooier door de ritmische lijnen van wijngaarden, door mensenhanden aangelegd, met vele liters zweet als kostprijs. Vlaamse landschappen zijn dan weer bezaaid met dorpjes en kerktorens, oriëntatiepunten voor wandelaar en fietser. Helaas worden onze panorama’s al te vaak doorkruist door eindeloze lintbebouwing en andere ongelukkige keuzes uit onze ruimtelijke ordening. Niets aan te doen, ook dat zijn landschappen.
Wist u dat 20 oktober de Internationale Landschapsdag is? Daarover ontdekt u meer in ons Dossier. We serveren u er meteen enkele fraaie landschappen die u bij gelegenheid ter plaatse kunt gaan ontdekken. Bio-ingenieur Wim Van Isacker geeft ons daarbij deze wijsheid mee: „Het landschap heeft altijd te maken met de mens, het bestaat allereerst in onze geest en ons land bestaat voor honderd procent uit door de mens gemaakte landschappen. Een landschap beheren, zal steeds een evenwichtsoefening zijn tussen behoud en ontwikkeling.”
Het is met landschappen dus zoals met de hele schepping: we mogen koesteren, benutten, verrijken, respecteren en uiteindelijk doorgeven aan volgende generaties. De schepping is altijd het gemeenschappelijke project van God en mens.