Christus’ blozende wangen

In stilte vanaf een stoel traag kijken naar Aernout Vinckenborghs De Verrijzenis. © Ilse Van Halst

Wist u dat de gemiddelde museumbezoeker slechts een tiental seconden besteedt aan een kunstwerk? Veel te weinig dus om een werk te kunnen doorgronden. Pleit u schuldig? Slow Art Day op 10 april, een wereldwijd initiatief dat toe is aan zijn elfde editie, biedt u de kans om bewust traag – lees lang – te kijken naar een kunstwerk om er intenser van te genieten.
In eigen land neemt de Sint-Pauluskerk in Antwerpen een derde keer deel, met een slow-art-moment in paassfeer voor De Verrijzenis van Aernout Vinckenborgh, dat wordt vergeleken met een reproductie van het gelijknamige meesterwerk van zijn tijdgenoot Rubens uit de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal.
Religieuze kunst draagt iets contemplatiefs in zich en leent zich prima tot slow art, meent Armand Storck, vrijwillige duizendpoot in de Sint-Pauluskerk. „Eigenlijk zijn we het iedere artiest verplicht langer stil te staan bij zijn werk, alleen al uit respect voor zijn inzet. Een kunstwerk en zijn betekenis doorgronden vraagt bovendien tijd”, meent hij. „Een gids zal bezoekers begeleiden om te leren traag kijken en de diverse lagen in het kunstwerk te ontdekken door de achtergrond te duiden, de context te schetsen en de kijker mee te nemen in het schilderij. De gids zal ook wijzen op gelijkenissen en verschillen met het werk van Rubens, met voldoende pauzes om alles te laten bezinken.”
Zo staat Vinckenborghs De Verrijzenis niet op zich als kunstwerk. „Het is een van de vijf zogenoemde triomfantelijke mysteries, die samen met de vijf blijde en de vijf droevige mysteries werden geschilderd aan het begin van de zeventiende eeuw, als onderdeel van de rozenkransbeleving die toen een heuse hype was en gestimuleerd werd door de toenmalige paus, een dominicaan”, legt Storck uit. „Een dergelijke reeks was voor opdrachtgevers in die tijd een ideale kans om te refereren aan de Bijbel en gelovigen te instrueren. De panelen vormen als het ware een stripverhaal over het leven van Jezus en Maria in vijftien platen”, duidt Storck. „Tegelijk was ze een hulp om de rozenkrans te bidden. De dominicanen baden 150 psalmen. Voor de doorsneegelovige was dat te hoog gegrepen. Zij werden aangespoord bij elk paneel tien weesgegroetjes te bidden, in totaal ook 150.”
Typerend voor barokke kunst is het vastleggen van een moment. „De Verrijzenis is als het ware een foto van een vers uit de Bijbel, Mattheus 28, 4. Als toeschouwer word je mee in de actie gezogen”, zegt Armand Storck, die enthousiast details aanwijst, zoals de lichtblozende wangen van de figuur van Christus als om diens leven te benadrukken.
Dat zo’n trage kunstzinnige ontdekkingstocht door het schilderij een verrassend nieuwe wereld opent, behoeft geen betoog. Ook kan het op vele vlakken. „Iedereen kan het werk op zich laten inwerken zoals hij wil”, meent Storck. „De ene kijkt vooral naar technieken, de andere verdiept zich in details, valt stil en onthaast. Een enkeling komt tot inkeer en gebed.”