Advent van de creativiteit

In woon-zorgcentrum Amphora Wingene heeft deze maand in elke huiskamer een viering plaats. © Violet Corbett Brock

Elk jaar, op 23 december, loopt de grote kapel van woon-zorgcentrum De Beiaard in Sint-Katelijne-Waver, in de provincie Antwerpen, vol met bewoners en familieleden. Ze beleven er een ontroerende viering met als hoogtepunt het kerstverhaal, geïllustreerd met prenten uit de Kijkbijbel en doorspekt met klassieke kerstliederen. „Mensen met dementie die je anders nooit hoort, zingen dan plotseling mee”, weet pastoraal medewerker Cécile Marynissen. Elk jaar opnieuw, maar niet in 2020.
„Je maakt een plan en een plan B, en uiteraard ook een plan C en een plan D, en dan wordt het uiteindelijk toch nog iets anders”, beschrijft Marynissen de huidige werkomstandigheden in de zorg. „We startten de advent op en stelden vast dat de mensen er deugd van hadden, maar hoe Kerstmis gevierd kan worden, kunnen we moeilijk voorspellen. In het voorjaar bleven we gespaard van COVID-19, maar op dit moment is een van onze twee afdelingen, die elk ongeveer dertig bewoners tellen, in quarantaine. We leven van dag tot dag.”
Een gelijkaardige onzekerheid heerst in woon-zorgcentra overal, maar voor veel zorgpastores en andere personeelsleden is dat geen reden om Kerstmis, normaal een van de hoogtepunten van het jaar, ongemerkt te laten voorbijgaan. Danny Vandenbroucke, pastor in woon-zorgcentrum Amphora in het West-Vlaamse Wingene, organiseert in december bijvoorbeeld maar liefst zeventien vieringen in beperkte kring, in plaats van enkele grote.
„Hier wonen 155 mensen, verdeeld over drie verdiepingen en vijf afdelingen, die elk verscheidene huiskamers tellen die nu een bubbel vormen”, legt Vandenbroucke uit. „Elke dinsdag of woensdag ga ik hoe dan ook in een van de huiskamers voor in een woord- en communieviering, die wordt gefilmd en op vrijdag uitgezonden op televisies in het hele woon-zorgcentrum. Een hele tijd lang was dat het enige dat we konden doen. Met Kerstmis verdient elke huiskamer echter een eigen viering. Op 7 december begon ik daarom aan een reeks van twaalf advents- en kerstvieringen. In de loop van die korte viering steek ik telkens de vier adventskaarsen aan en ik eindig bij het kerstverhaal. Dat komt te „Bewoners lijken intenser aanwezig te zijn in de wekelijkse vieringen” vroeg op die manier, maar het is beter dan niets.”
Een dergelijk scenario is in De Beiaard, gevestigd in het voormalige grootseminarie van het aartsbisdom, organisatorisch niet mogelijk. „Van maart tot september mocht ik het woon-zorgcentrum niet in. Nu zijn er elke donderdag twee vieringen, in de voormiddag voor de mensen boven en in de namiddag voor de afdeling beneden, niet in de kleine kapel, maar in de grotere bisschopshal”, zegt Cécile Marynissen. „In het beste geval zal dat ook met Kerstmis zo zijn. Ik heb de vieringen klaar. Vinden ze niet plaats, dan springen de collega’s op de afdelingen in. Er zullen kerststallen staan, Jezus zal met Kerstmis in de kribbe verschijnen en we vinden wel een manier om het kerstverhaal te brengen. Diezelfde collega’s maakten er, toen er een hele tijd geen vieringen konden plaatshebben, een erezaak van de mensen die dat wensten de communie te bezorgen in hun kamer. Voor sommigen bleek dat heel belangrijk.”
In Wingene bedacht Danny Vandenbroucke, die ook diaken is, enkele kleine, coronaveilige kerstinitiatieven voor de bewoners. „Huiskamers die dat wensen, kunnen tusen 18 december en 7 januari na afspraak een bezoek brengen aan de Sint-Amanduskerk in het centrum. Die zal dan versierd en verwarmd zijn. Er zal kerstmuziek spelen en de mensen kunnen kort even bidden. Ook plan ik kerstliederen te spelen op de beiaard, die te horen is tot in de binnentuin van het woon-zorgcentrum. De misdienaars, die nu bij wijze van spreken werkloos zijn, kregen dan weer een adventspakket met opdrachten. Met Kerstmis vragen we hen wensen te schrijven naar het woon-zorgcentrum.”
„We kunnen niet anders dan creatief zijn”, knikt Cécile Marynissen. „Het valt me echter ook op dat de bewoners intenser aanwezig lijken te zijn in de wekelijkse vieringen. Komt dat omdat er nauwelijks iets gemeenschappelijks wordt georganiseerd of omdat er van maart tot september geen vieringen waren? Ik stel in elk geval vast dat zelfs in een woon-zorgcentrum de essentie meer op de voorgrond treedt. En ook de verbondenheid is meer voelbaar. Bewoners helpen elkaar sneller, in kleine dingen.”