Kerk, gedragen door vrijwilligers

De Kerk steunt op vrijwilligers, zoals dit coronaproof onthaal in Sint-Truiden. © Rudi Van Beek

Voor de derde keer verschijnt een jaarrapport van de Kerk in België dat gebald en met cijfers een beeld wil geven van de katholieke gemeenschap in ons land. De cijfers hebben betrekking op 2019. Zo leren we bijvoorbeeld dat er vorig jaar veertig parochies werden opgeheven, dat er nog 3.732 resten en dat er 511.134 gelovigen deelnamen aan de eucharistie met Kerstmis, zo’n vijf procent van de bevolking. Dat cijfer is stabiel, maar laag. Vorig jaar telden we in heel België vier priesterwijdingen, zeven priesters traden uit. Een nieuw cijfer is dat van het aantal gewijde maagden in ons land, namelijk 46. Al die vooral voor buitenstaanders soms bevreemdende cijfers vind je echter niet voorin het rapport, dat bovenal de omvang van het katholieke netwerk in tal van maatschappelijke domeinen in kaart wil brengen.
„Het valt inderdaad op hoezeer de Kerk in ons land wordt gedragen door vrijwilligers”, zegt Jeroen Moens, medesamensteller van het rapport. „De cijfers ogen indrukwekkend. Met 41.000 vormen de vrijwilligers in de diaconie in de parochies een gigantisch leger. Daarnaast zijn er in de zorgvoorzieningen 4.500 vrijwilligers actief in pastorale ploegen. Ook de meeste leken met een mandaat in de parochiepastoraal zijn vrijwilligers.”
Het rapport kan en wil ook niet alles tellen. De samenstellers ontdekken immers bij elke editie nieuwe terreinen waarop cijfers en aantallen kunnen worden geplakt. „Na drie rapporten is onze basisvragenlijst nu in orde, waardoor we ons een goed beeld van bijvoorbeeld het parochieleven kunnen vormen. Hoeveel leken met een mandaat er zijn, hoeveel zoneploegen, hoeveel voorgangers van uitvaarten…”, zegt Jeroen Moens.
Zelfs na nog maar drie edities is er een evolutie te zien. „Zeker wat betreft de reorganisatie van de territoriale pastoraal”, zegt Moens. „Het proces kan nu goed in beeld worden gebracht in de cijfers over de evolutie van het aantal parochies, het onttrekken van kerkgebouwen aan de eredienst en Vrijwilligers in de diaconie vormen een gigantisch leger het oprichten van pastorale eenheden. Het groeiende aantal leken met een mandaat in de parochiepastoraal zegt veel over de evolutie van de Kerk in onze contreien die duidelijk transformeert in een lekenkerk. De cijfers staven dat.”
De rode draad in het rapport 2020 is de levensloop van de mens en hoe de Kerk bij de diverse levensstadia aanwezig wil zijn, letterlijk van de wieg tot het graf. Onderwijl komen allerlei aspecten van Kerk-zijn in beeld, zoals de Interdiocesane Dienst voor Gezinspastoraal, de luchthavenaalmoezenier, de ignatiaanse spiritualiteitsgroepen of Les Equipes Notre-Dame. Dit jaar focust het rapport op de domeinen van het onderwijs en de diaconie, zeg maar op de dienende Kerk, met concrete verhalen over scholen en organisaties. Wat betreft onderwijs keken de samenstellers voor deze editie speciaal naar de impact van de religieuzen, orden en congregaties.
België telt slechts één bisschoppenconferentie en één kerkprovincie. Tekenen zich desondanks duidelijke verschillen af tussen Vlaanderen en Franstalig België? Jeroen Moens vindt het een moeilijke vraag. „Het gaat hoe dan ook om nuances”, zegt hij. „In Franstalig België zijn er in de crematoria pastorale ploegen actief die er uitvaarten begeleiden, in de meeste Vlaamse bisdommen is dat niet het geval. Wel duidelijk is dat in alle Belgische bisdommen het mandateren van leken in de parochiepastoraal het beleid is.”
„Dit jaarrapport is niet bedoeld om bijzondere prestaties in een of ander domein in de verf te zetten”, schrijft kardinaal Jozef De Kesel in het voorwoord. „Het is veeleer een dwarsdoorsnede van waar de Kerk aanwezig is in de samenleving, van het netwerk van katholieke en christelijk geïnspireerde organisaties, bewegingen en diensten.”
Sinds maart haalt de coronacrisis het liturgische, diaconale en sociale aanbod van de Kerk flink overhoop. Tegelijk ontkiemen er allerlei nieuwe vormen van betrokkenheid en devotie. Voer voor een volgende editie.