Met God in het stemhokje

Zusters worden ingezet als campagnetroef in de strijd om het Witte Huis. © Belga Image

We zouden niet in de schoenen willen staan van de eerste Amerikaanse president die het geijkte zinnetje „So help me God” (zo helpe me God) achterwege laat bij zijn of haar eedaflegging, ook al bestaat er geen enkele wet die de uitspraak vereist. Geen enkele kandidaat voor een publiek ambt die zich dat nog maar in het hoofd haalt, verbazingwekkend in een land dat er prat op gaat te zijn gestoeld op godsdienstvrijheid. Van de 45 Amerikaanse presidenten rekende het leeuwendeel zichzelf tot het protestantisme. Waarom is religieuze signatuur – en niet om het even dewelke – zo’n belangrijk criterium waarop Amerikaanse kiezers hun presidentskandidaten beoordelen?
„Naarmate de overheid uitbreidt, krimpt de vrijheid”, liet president Ronald Reagan optekenen tijdens zijn afscheidsrede in 1989. Die boutade is tekenend voor de Amerikaanse lak aan overheidsinmenging. „Dat Amerikanen hun presidentskandidaten meten aan strenge religieuze criteria, staat in schril contrast met de zogenoemde frontiermentaliteit”, zegt Bart Kerremans, hoogleraar Amerikaanse politiek aan de KU Leuven. „Kennelijk verkiest een aanzienlijk deel van de Amerikaanse bevolking transcendentie als leidraad boven overheid.”
Is God zelf geen presidentskandidaat, dan stellen veel Amerikanen zich de vraag welke partij Hij zou kiezen. De presidentskandidaten spelen openlijk in op die vraag, al zijn ze verstandig genoeg om Gods voorkeur niet met zo veel woorden in hun eigen voordeel op te eisen. Zo viel het op dat zowel de Democratische presidentskandidaat Joe Biden als zijn Republikeinse tegenstrever en huidig president Donald Trump, de hulp inriep van een zuster tijdens de jongste partijconventies. De thema’s die beide zusters aanhaalden, zijn tekenend voor de fase waarin de presidentsverkiezingen in de VS nu verkeren. Aan beide zijden wordt hard gelobbyd om bepaalde thema’s hoger op de politieke agenda te krijgen. Donald Trump wil maar wat graag „Alle christelijke kiezers over dezelfde kam scheren, doet de waarheid geweld aan” het onveiligheidsgevoel aanpakken. Joe Biden ziet dan weer in sociale thema’s als werkgelegenheid, milieu, discriminatie, huisvesting en gezondheidszorg Trumps achillespees. Niet toevallig zijn dat de onderwerpen die zuster Simone Campbell aansneed tijdens de nationale conventie van de Democraten. Hoe anders ging het er toe tijens de conventie van de Republikeinse partij, waar zuster Deirdre Byrne het voornamelijk had over de bescherming van het ongeboren leven.
In beide demarches ontwaren waarnemers pogingen van de kandidaten om de inzet van de verkiezingen naar hun hand te zetten. „Of dat in het geval van de bescherming van het ongeboren leven een goed idee is, is nog maar de vraag”, zegt politicoloog en godsdienstwetenschapper Robert P. Jones, oprichter van het Public Religion Research Institute, een onafhankelijke Amerikaanse organisatie die onderzoek voert naar het raakvlak tussen religie en politiek. „Uitgesproken meningen over abortus zijn niet het alleenrecht van de Kerk. De meeste kiezers erkennen de legitimiteit van zwangerschapsonderbreking in bepaalde gevallen. Onder hen zowel als onder tegenstanders van abortus halen echter amper kiezers dat thema aan als doorslaggevend argument in hun keuzeproces. Andere standpunten wegen zwaarder door.”
Toch is die discussie niet zo onbeduidend. Ze wijst immers op verdeeldheid onder christelijke kiezers. „Alle christelijke kiezers over dezelfde kam scheren, doet de waarheid geweld aan”, zegt Jones. „Bij de Republikeinen vinden we zowat twee derde blanke christenen. Bij de Democraten is dat slechts één derde, maar de meerderheid van de overige Democraten zijn zwarten en latino’s, eveneens grotendeels christenen. Zij liggen niet wakker van dezelfde thema’s als de blanke, Republikeinse, middenklassechristen. Laatstgenoemden, de zogeheten Christian Right, hebben echter een veel grotere politieke invloed. Dat werkt verdere polarisatie in de hand.”