Kijk, nieuw religieus erfgoed

In deze tijd van onzekerheid en angst staan mensen meer open voor zingeving. © Luk Vanmaercke

De wekelijkse eucharistieviering in onze vertrouwde parochiekerk kunnen we niet bijwonen en we kunnen niet op bedevaart. „Nu mensen lange tijd ‘in hun kot’ moeten blijven, beleven ze religie noodgedwongen op een andere manier. Vaste rituelen worden anders ingevuld of er worden alternatieven gezocht”, stelt Julie Aerts vast, adviseur religieus erfgoed bij PARCUM, het expertisecentrum voor religieus erfgoed in Vlaanderen en Brussel. „Denk maar aan de klokken die dagelijks luiden om zorgverleners een hart onder de riem te steken, aan het gebedshoekje dat u thuis inrichtte, het aanroepen van heiligen zoals Rochus, de traditionele pestheilige, of het volgen van vieringen via streaming in uw huiskamer.”
PARCUM wil het religieuze erfgoed dat ontstaat in deze coronatijd in kaart brengen. „We zien dat rondom ons gebeuren en beleven het als een bevoorrechte getuige”, beseft Julie Aerts. „Als centrum voor religieus erfgoed mogen we dit moment niet zomaar laten voorbijgaan. We willen dat vasthouden voor later. Zo kunnen we nu heel wat documentatie verzamelen die nuttig kan zijn als men over vijftig jaar de geschiedenis zal schrijven van deze tijd. Daarom lanceert PARCUM een oproep: hoe beleeft u in deze tijd religie?”
„Gelukkig leefden we in een lockdown light, zodat we nog een frisse neus konden halen en bij een kapel of grot een kaars konden branden”, bedenkt Aerts. „We merken ook dat mensen, zelfs wie niet gelovig is of weinig tijd heeft voor rituelen, in deze tijd van onzekerheid en angst meer openstaat voor zingeving en religie. Het is geen groot maatschappelijk fenomeen, het gaat veeleer om kleine dingen.”
Zo kon de paardenprocessie van Hakendover dit jaar niet uitgaan, maar werd de eucharistieviering wel online Terwijl we ‘in ons kot’ moeten blijven, is religie meer dan ooit in beweging uitgezonden. Zo vernam PARCUM dat de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek in Tongeren tijdens de Goede Week ‘symbolenhoekjes’ inrichtte voor bezoekers die een kaars kwamen branden, om de betekenis van de diverse dagen van de Goede Week mee te geven, vermits de vieringen die week werden afgelast. Telkens met aangepaste symboliek, een afbeelding van een kunstwerk en een korte duiding. Anderen putten dan weer troost uit het gebed dat dagelijks wordt gestreamd vanuit Lourdes en laten er via de website een kaars branden of vragen er een gebedsintentie aan. In Zele luiden elke avond de twee zwaarste klokken van de Sint-Ludgeruskerk, als dank en bemoediging voor de zorgverleners en als teken van bezinning en gebed voor zieken en gestorvenen. Ook vanuit andere geloofsovertuigingen komen reacties op de oproep. Zoals van de joodse gemeenschap die niet in de synagoge kan bidden, maar verbonden is met elkaar in gebed vanaf het balkon van hun appartement.
PARCUM zal alle informatie verzamelen en bundelen in een magazine dat verschijnt in de marge van de tentoonstelling On the move en via onlinecommunicatie. „Die expo moesten we wegens de coronamaatregelen uitstellen en de oogst van onze oproep willen we verbinden met die tentoonstelling” legt Julie Aerts uit. „Nu is er letterlijk niet veel in beweging en dat kun je tegelijk ook figuurlijk bekijken. Misschien is religie meer dan ooit in beweging met de huidige zoektocht naar alternatieve wegen om spiritueel verbonden te blijven?”
En Julie Aerts besluit: „Het is een klein project, maar boeiend, omdat we kort op de bal kunnen spelen. Immaterieel erfgoed is per definitie dynamisch. Het is voortdurend in beweging en dat ervaren we nu nog sterker in de huidige, snel veranderende omstandigheden.”