Verlossing vinden in de vlucht

Cultuur

Unorthodox toont hoe verstikkend een gesloten religieuze gemeenschap kan zijn

  • Netflix serveert een miniserie op hoog niveau
  • Verhaal van jonge vrouw die haar huwelijk en religie ontvlucht
  • Kritische blik op chassidische joden blijft altijd respectvol

Een duik in de Wannsee symboliseert de vrijheid die Esty vindt in Berlijn. ©Anika Molnar/Netflix
Een duik in de Wannsee symboliseert de vrijheid die Esty vindt in Berlijn. ©Anika Molnar/Netflix

Pas zeventien was ze, toen Deborah Feldman in 2003 huwde met een man die ze amper kende. Voor ons klinkt dat als een gebruik uit een ver verleden, maar in de zeer orthodoxe, chassidische gemeenschap van Williamsburg, een wijk in New York, is het nog steeds gebruikelijk. Vijf jaar later verlaat ze samen met haar zoontje zowel haar man als haar geloofsgemeenschap. Over die gebeurtenissen schreef ze de besteller Unorthodox, die nu onder dezelfde titel als miniserie te bekijken is op Netflix.
Toch is Unorthodox beslist geen geschiedschrijving. Het is fictie, gebaseerd op ware feiten. In de tv-versie vlucht hoofdpersonage Esther Shapiro – Esty voor de vrienden – al op negentienjarige leeftijd, terwijl ze zwanger is, naar Berlijn.
Haar huwelijk met Yanky Shapiro lijkt nochtans goed van start te gaan. Yanky is een vriendelijke en geduldige echtgenoot, die menselijk en teder wordt geportretteerd. Toch voelt de kijker meteen dat Esty nooit gelukkig kan worden in haar gesloten wereld. Doordat seksuele betrekkingen voor haar pijnlijk zijn, blijft ook een zwangerschap lang uit, ongebruikelijk in haar gemeenschap. De scènes waarin ze huwelijks- en seksueel advies krijgt van een andere chas­sidische vrouw, zijn tegelijk hilarisch en tragisch.
Een sleutelscène is het moment waarop Esty’s haren worden afgeschoren en vervangen door een sjeitel, de pruik die gehuwde chassidische vrouwen dragen, ook bij ons. Met het neerdwarrelen van haar lokken ziet ze haar laatste vrijheden vallen. Het is duidelijk dat de positie van vrouwen in deze gemeenschap veraf staat van de moderne emancipatie. Tegelijk zien we in Unorthodox ook enkele opmerkelijk sterke vrouwen. Het is nooit zwart-wit, beseffen de makers.
Tegelijk met haar lokken ziet Esty haar vrijheden neerdwarrelen Na haar vlucht ontdekt Esty in Berlijn een jonge, artistieke en vrijgevochten wereld. Bij toeval komt ze terecht in een internationaal gezelschap van muziekstudenten, die haar adopteren als één van hen. Dat leidt tot een aangrijpende scène aan de Wannsee, een meer in een uithoek van Berlijn. Wanneer haar vrienden er ongegeneerd gaan zwemmen, waagt ook Esty zich, met haar kleren nog aan, in het water. Uiteindelijk neemt ze pas dan haar sjeitel af om zich helemaal te bevrijden. Het tafereel contrasteert met de symboliek van de plek. Uitgerekend daar, tijdens de Wannseeconferentie, beslisten de nazi’s in 1942 over te gaan tot de ‘definitieve uitroeiing’ van alle Joden. De grootste gruweldaad uit de menselijke geschiedenis en de bevrijding van een jonge vrouw vloeien er samen in de avondzon.
Wanneer haar echtgenoot samen met zijn schofterige neef Moishe Lefkovitch op zoek gaat naar Esty, wordt de spanning tussen haar oude en nieuwe wereld ten top gedreven. Hoe dat afloopt, ontdekt u best zelf.
Opmerkelijk is dat de joodse personages in deze serie onderling Jiddisch spreken, een taal die ontstond uit een middeleeuwse variant van het Duits, gemengd met Hebreeuwse en Slavische elementen. Het maakt de serie geloofwaardig en authentiek.
De chassidische gemeenschap werd trouwens nauw betrokken bij de totstandkoming van Unorthodox. Dat verklaart waarom de serie nooit vervalt in karikaturen, noch veroordelend of verwijtend overkomt. Gebruiken en rituelen worden waarheidsgetrouw en nauwkeurig getoond. Hoe ver wij ook van de chassidische levensstijl staan, we krijgen een inkijk die zowel de positie van de traditionele gemeenschap als de levenskeuze van Esther Shapiro met respect in beeld brengt.

Lees meteen verder

Ik ben nog geen abonnee

Krijg 1 maand toegang
voor €5
OF

Word abonnee
voor €52
tot eind 2024

Registreer je hier