Soms raak je al eens een gevoelige snaar, zonder dat je het zelf zag aankomen. Het overkwam me onlangs, toen ik te gast was bij het schitterende journalistieke project Zwijgen is geen optie. Die website publiceert lange interviews over maatschappelijk relevante thema’s. Het is een plek waar een mens nog eens echt de tijd krijgt om een redenering op te bouwen en een gedachte volledig uit te spreken. Een verademing.
Dat ik er ook uitgebreid mocht praten over religie en zingeving deed deugd. De klassieke media hebben nog weinig affiniteit met dat thema, dat nochtans zo cruciaal is in miljarden mensenlevens. Ik brak er onder meer een lans voor het recht om te mogen behoren tot een groter geheel. Precies die passage, die in verkorte versie op Facebook werd gedeeld, bracht iets teweeg dat ik niet had verwacht. Het fragment oogstte honderdduizenden weergaven bij Facebook-gebruikers en werd duizenden keren gedeeld, vooral door mensen die geen rechtstreekse band hebben met geloof, met de Kerk of met dit weekblad.
Nu streelt dat succes uiteraard het ego, maar ijdelheid is geen goede levensgids. Belangrijker is dus de vaststelling dat een pleidooi voor ‘heel gewoon mogen behoren tot een groter geheel’ blijkbaar beantwoordt aan een levendige behoefte bij velen. Mensen postten reacties als „precies het gesprek dat ik nodig had” of „hele mooie boodschap, vooral in deze tijd”. Wat is er aan de hand?
Mijn analyse is dat de moderne mens zijn zingeving te veel zoekt in eigen prestaties en te weinig in het grotere verband. Vooral jonge mensen gaan gebukt onder het gevoel dat ze moeten slagen in het leven, en dat slagen altijd een flinke dosis persoonlijk en zichtbaar succes inhoudt. Ze groeien op met de gedachte dat ze populair moeten zijn, dat ze zich moeten meten met bekende influencers op Instagram of YouTube. Doordat ook ouders meer dan vroeger
Ware zingeving werpt de mens niet terug op zichzelf, maar plaatst haar of hem in een groter geheel
geneigd zijn hun kinderen te bestempelen als fantastisch en buitengewoon, voelen die laatsten een zware last op hun schouders.
Al te veel jongeren gaan geloven dat het leven staat of valt bij het vinden van die ene baan waarin ze zich helemaal kunnen ontplooien, van die ene partner die volledig bij hen past, van dat ene geweldige leven waarin ze honderd procent zichzelf kunnen zijn en zich volledig kunnen waarmaken. Alsof er ergens in de sterren een uniek voorbestemd lot voor hen staat geschreven en ze het geluk alleen kunnen vinden door dat ultieme leven te ontdekken en te verwezenlijken. Dat is vaak een recept voor ontgoocheling, voor burn-out, voor depressie. De tocht naar zingeving dreigt dan te eindigen in een verpletterend gevoel van mislukking en zinloosheid.
In het filmpje geef ik aan dat het echt niet nodig is om een bekende film- of popster te worden, maar dat er meer voldoening te rapen valt door met velen te bouwen aan iets. Concreet geef ik het voorbeeld van een bouwvakker die samen met zijn collega’s huizen optrekt, waarin vervolgens gezinnen gaan wonen die hun geluk proberen waar te maken. Dat is niet spectaculair, maar wel belangrijk.
Wie het volledige interview bekijkt, ontdekt nog een andere vorm van ‘groter geheel’. Voor de gelovige komt er immers een dimensie bij. De overtuiging dat er al lang vóór onze geboorte en lang na onze dood een God was en zal zijn die ons onvoorwaardelijk bemint en er altijd is. Een God wiens loutere bestaan het onze gewenst en dus zinvol maakt. Die de brug slaat naar elke medemens, iedereen die vóór ons kwam of ooit nog komt. Een nog groter geheel is ondenkbaar.
Ware zingeving werpt de mens niet terug op zichzelf, maar plaatst haar of hem in een groter geheel, in tijd en ruimte. Wie de zin van zijn bestaan niet zoekt bij de ander/die Andere, loopt het risico nooit een bevredigend levensdoel te vinden.