Hobbelige weg naar hernieuwing

Kardinaal Reinhard Marx wordt in Fulda geconfronteerd met betogende vrouwen. © KNA-Bild

Om de grote uitdagingen voor de Kerk in Duitsland ten gronde aan te pakken, beslisten de bisschoppen daar de voorbije maanden een zogenoemde synodale weg te gaan met de gelovigen en hen uitgebreid te consulteren over de huidige crisis. De aanleiding is dubbel: het schandaal van seksueel misbruik in de Kerk en het groeiende aantal Duitsers dat een deel van zijn belastinggeld niet langer veil heeft voor de katholieke Kerk, bij onze oosterburen de voornaamste bron van inkomsten. In vier thematische fora, gemengde gespreksgroepen van telkens twintig bisschoppen en evenveel leken, zal worden gepraat over macht, participatie en machtsdeling, seksuele moraal, de levenswijze van priesters en vrouwen in kerkelijke diensten en ambten.
Op die plannen kwam vóór de zomer al kritiek van Rome. De Vaticaanse curiekardinaal Marc Ouellet liet kardinaal Reinhard Marx, voorzitter van de bisschoppenconferentie van Duitsland, weten dat de Duitse bisschoppen geen mandaat hebben om beslissingen te nemen inzake ambt en seksuele moraal. De paus zond zowaar een bezorgde brief aan de Duitse katholieken.
Moeten de Duitsers hun ambities nu temperen? Kardinaal Marx blijft alvast de synodale weg verdedigen. „De Duitse Kerk beschouwt zich niet als los van Rome en wil geen eigen concilie organiseren, maar Rome houdt ons ook geen stopbord voor”, benadrukte hij aan het begin van de herfstvergadering van de Duitse bisschoppen in Fulda. Daar verwelkomden drie groepen betogers de deelnemers: slachtoffers van seksueel misbruik, militante katholieke vrouwen en ijveraars voor ingrijpende kerkhervormingen. Kardinaal Marx moest spitsroeden lopen en verklaarde fijntjes dat een dergelijke vergadering nog nooit met zoveel gebed en engagement was begeleid.
Nikola Eterovic, de pauselijk nuntius in Duitsland, verwees in zijn openingsrede in Fulda naar de encycliek Mit brennender Sorge uit 1937, gericht tegen de nazi’s die een nationale Duitse Kerk wilden scheppen, en zei dat de synodale „Het proces van de synodale weg dient de wereldkerk” weg uiteindelijk moest leiden tot evangelisatie. Sommige bisschoppen, zoals die van Münster of Passau, toonden zich voorstander van een open weg naar hervormingen. Anderen, zoals kardinaal Rainer Maria Woelki van Keulen, verklaarden dat er vooral een spirituele hernieuwing moet plaatsvinden. Rudolf Voderholzer, bisschop van Regensburg, bestempelde de werkwijze dan weer als „pseudowetenschappelijk”. De grote meerderheid van de bisschoppen stemden voor, beide laatstgenoemde verklaarden tegen te hebben gestemd.
De Duitse bisschoppen organiseren de synodale weg samen met het Zentralkomitee der deutschen Katholiken (ZdK), een lekenorgaan dat onafhankelijk van de bisschoppen opereert. Uit de diocesane lekenverbanden en katholieke organisaties die het ZdK uitmaken werden zeventig leken gekozen die de synodale weg mee zullen gaan. Zij, zowel als de bisschoppen en hun experts, zullen overleggen op basis van vier Arbeitspapiere over de vier hoofdthema’s. Volgens een van die teksten bestaat er een tegenstelling tussen wat de Kerk predikt en haar handelen en moet beslissingsmacht niet langer exclusief gekoppeld blijven aan het gewijde ambt. Onder meer over de besteding van de kerkbelasting moet meer democratische controle komen. Voor de meest prikkelende stelling tekent het forum over de vrouwen: „De Kerk kan het evangelie niet geloofwaardig verkondigen als zij de helft van de mensheid uitsluit van de ambtelijke verkondiging.”
„Het proces van de synodale weg dient de gehele wereldkerk”, zegt Thomas Sternberg, voorzitter van het ZdK. „De weg die wij bewandelen is dus ook van belang voor de katholieken in andere delen van Europa, België incluis, en niet omdat wij, Duitsers, het beter weten. De internationale aandacht voor ons werk toont dat de kwestie niet enkel Duitse katholieken aanbelangt. Het gaat er ons om een uitweg te vinden uit de crisis. Het opnieuw opnemen van deels lang onderdrukte debatten over hervormingen is daarom belangrijk.”