Klooster, bron van inspiratie

kerk

Principes van binnentuin en pandgang gedijen in hedendaagse architectuur

  • Binnentuin schept beslotenheid
  • Alle functies van klooster rond lege tuin
  • Vlaams Bouwmeester pleit voor collectiviteit

Rond de binnentuin, hier in Westvleteren, beweegt zich het kloosterleven. © Michel Vanneuville
Rond de binnentuin, hier in Westvleteren, beweegt zich het kloosterleven. © Michel Vanneuville

Het Nederlandse woord klooster komt voort uit het Latijnse claustrum, wat afgesloten ruimte betekent. De kloostergang of pandgang is een gaanderij rond de sober aangelegde binnentuin waarover haast alle klassieke abdijen en kloosters beschikken. Een volmaakt voorbeeld is te vinden in Priorij Onze-Lieve-Vrouw van Bethanië in het West-Vlaamse Loppem, voor de benedictinessen opgetrokken tussen 1924 en 1957 in neoromaanse stijl.
„De regel van Benedictus heeft het specifiek over monniken die samenleven in een klooster en die zich ontplooien in die besloten ruimte”, vertelt zuster Rafaël Ruysschaert. „De binnentuin is een hoofdzakelijk lege ruimte zonder horizon, waardoor je wel naar boven moet kijken. Bedoeling is de blik te richten op het eeuwige. Het vierkant staat symbool voor de aarde.”
In Loppem staat de kloosterkerk haaks op de binnentuin en daar tegenover bevindt zich de refter. Alle andere ruimten, waaronder de kapel en de ruimten voor het meisjesinternaat van de abdijschool Zevenkerken, overigens de broodwinning van de zusters, komen uit op de afgesloten kloostergang.
„De kloostergang verbeeldt onze pelgrimstocht op aarde”, legt zuster Rafaël uit. „We bewegen ons rondom de tuin, waar in principe nauwelijks wat te vinden is. Tegen 2021, de honderdste verjaardag van onze stichting, willen we de tuin herinrichten. Daar dachten we lang over na. Zouden we er geen terras kunnen aanleggen? Benedictus zegt echter dat de bidplaats bidplaats moet zijn, niets anders. „Binnentuin brengt licht en lucht binnen in smalle kavels” Dus namen we een architect in de arm. De leegte blijft behouden en in het midden zal, zoals in oude kloosters, een fontein komen, symbool van levend water.”
De nieuwbouw van de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren werd bedacht door awg architecten en daar spelen naast het klassieke vierkant nog andere binnentuinen een verstillende rol. Architect Christine de Ruijter: „De principes van de klassieke kloosterarchitectuur sluiten aan bij het pleidooi van de Vlaamse Bouwmeester om dichter bij elkaar te wonen en meer te doen met collectiviteit. Appartementen en stadswoningen beschikken maar over een beperkte privébuitenruimte. Dat vult een collectieve buitenruimte aan. In het Groen Kwartier in Antwerpen of het Militair Hospitaal in Oostende functioneren dergelijke besloten ruimten. In de voormalig industriële site Tour & Taxis in Brussel werken we mee aan achthonderd wooneenheden met pleintjes tussen de gebouwen. Wij zijn voorstander van sobere grasvelden, niet van speeltuigen. Het is beter zoveel mogelijk lege ruimte aan te bieden dan ze vooraf al in te vullen.”
De binnentuin zelf inspireert architecten. „Een binnentuin of patio biedt de kans licht en lucht binnen te brengen in smalle kavels of bij diepe woningen”, zegt De Ruijter. „We ontwierpen een U-vormige woning voor een klant die een introverte ruimte wenste zonder inkijk. Tegelijk blijft er contact tussen de diverse ruimten van het huis. Elke functie verdient een eigen plek, net zoals in een klooster.”

Lees meteen verder

Ik ben nog geen abonnee

Krijg 1 maand toegang
voor €5
OF

Word abonnee
voor €52
tot eind 2024

Registreer je hier