Schoonheid leidt tot waarheid

Patrick van der Vorst: „Een deel van onze culturele identiteit ging in vlammen op.” © VIER

Kunstkenner en kunsthandelaar Patrick van der Vorst raakte bekend bij het grote publiek als een van de topexperts van het televisieprogramma Schatten van mensen op VIER. De deskundige woont al sinds enkele decennia in Londen, waar hij werkte voor het gerenommeerde veilinghuis Sotheby’s en waar hij een eigen onlinekunstbeoordelingsplatform lanceerde. Bovendien is hij actief in zijn Londense parochie, waar hij zich onder meer het lot van daklozen aantrekt. Later deze maand steekt hij het Kanaal over als gastspreker tijdens de lezingenreeks, het Beleg van Gent.
– Tijdens het komende ‘Beleg van Gent’ spreekt u over de relatie tussen kunst en Kerk. Hoe relevant is die relatie vandaag nog?
Allereerst geef ik een historisch overzicht van de manier waarop de Kerk kunst gebruikte. Nog niet zo lang geleden was kunst immers een bevoorrecht medium om een boodschap over te brengen. Eigenlijk zou het dat vandaag nog steeds moeten zijn. We leven immers in een uitgesproken visuele samenleving, maar ik merk dat de onderlinge argwaan tussen Kerk en kunst soms groot is. Vandaag lokt de schoonheid van de religieuze kunst mensen naar de kerk. Die kunst maakt bij zowat iedereen bepaalde emoties los. Het raakt mensen op een fundamenteel emotioneel niveau. Vroeger kwam men via de waarheid en de goedheid uit bij de schoonheid, vandaag kan het andersom. Die drie idealen bevinden zich op het raakvlak van Kerk en kunst, waar ook woorden en beelden elkaar kruisen. Als jongeren de blijde boodschap herontdekken dankzij de schoonheid de waarheid, dan verdient kunst gerust meer aandacht.
– Staan jonge mensen werkelijk te springen voor religieuze kunst?
Kijk eens naar de golf van solidariteit en vrijgevigheid die de brand in de Notre-Dame in Parijs teweegbracht. Die „Voor het eerst sinds de Reformatie beleven we een informatierevolutie” ramp liet niemand onberoerd, omdat we beseffen dat daar een deel van onze culturele identiteit in vlammen opging. Om dat te erkennen, hoef je niet eens gelovig te zijn. Uiteraard ben ik niet doof voor de kritiek die die collectieve vrijgevigheid evenzeer veroorzaakte. Er is, naar ik vermoed, nu al meer geld opgehaald dan wat de restauratie van de kathedraal zou kosten. Het resterende bedrag kan bijvoorbeeld worden gebruikt om ander cultureel erfgoed te beschermen. Het alternatief is om dat geld helemaal niet te benutten. Is dat een oplossing? Zou het zo’n groot verschil maken voor het onrecht en de ongelijkheid in de wereld als we alle religieuze kunst verkochten? Symbolisch zou het misschien een mooie daad zijn, maar daar blijft het bij, vrees ik.
– U bent peter van Kerknet. Welke rol spelen nieuwe media volgens u in de Kerk?
Ze zijn een geschenk, maar ook een uitdaging. Voor het eerst sinds de Reformatie in de zestiende eeuw beleven we een informatierevolutie. Toen lag Johannes Gutenbergs uitvinding van de boekdrukkunst in het Westen aan de basis van de verspreiding van de blijde boodschap en Maarten Luther en Albrecht Dürer maakten daar dankbaar gebruik van. Tot dan was de rol van boodschapper van de Kerk weggelegd voor Michelangelo en Caravaggio.
– Wie zijn de Michelangelo’s en Caraveggio’s van vandaag?
Er zijn beslist enkele namen uit de hedendaagse kunst die die rol kunnen invullen. Ik denk aan Jeff Koons, Damien Hirst en Gerhard Richter. Laatstgenoemde lokt met zijn prachtig glasraam in de Dom van Keulen veel jonge mensen naar de kerk. Zij slagen erin mensen opnieuw een kerkgebouw te laten betreden. Als die jongeren op zo’n ongedwongen manier kennismaken met eucharistievieringen en gebed, hoop ik dat ze wel vaker de weg naar de kerk terugvinden.