Hoe breng je de mensen en een gemeenschap weer bij elkaar en tot leven in een multiculturele buurt als Borgerhout? Muziek kan daar een virtuoos instrument toe zijn, zoals Tromp vzw aantoont.
„Het verspreiden en het bevorderen van experimentele muziek en theater, zowel in België als in het buitenland.” Zo werd het bij de oprichting van Tromp vzw in januari 2006 statutair vastgelegd. „Enerzijds wilden we als muzikanten iets terugdoen voor een buurt, anderzijds voelden we ook dat er nood aan was”, vertelt Bert Bernaerts, een van de founding fathers.
Tromp vzw is eigenlijk een juridische paraplu waaronder vier pluralistische initiatieven zijn gegroeid. Bert Bernaerts (48) was er bij van bij het begin. „Met enkele mensen hier, in Borgerhout, hadden we het plan opgevat om in een stedelijke context een fanfare op te richten”, vertelt hij. „Het idee kwam oorspronkelijk van Mario Conjaerts, de voorzitter, en mij. Pas daarna brachten we een eerste groep van vijftien muzikanten bijeen.”
Ooit kwamen Bernaerts en zijn voorzitter vanuit hun dorp afgezakt naar de grootstad Antwerpen. Allebei waren ze vertrouwd met het lokale verenigingsleven van muziekverenigingen en wilden dat met de oprichting van de fanfare ’t Akkoord „vertalen naar een nieuwe, grootstedelijke context”, die van het multiculturele Borgerhout.
„Er waren hier nog enkele restanten van fanfares”, herinnert dirigent Bert Bernaerts zich. „Onder meer de turnkring Spartacus. Die had ook zogenoemde dansmariekes – majoretten – die optraden bij de reuzenstoet in september. Allemaal fragmenten van een ver verleden, waar geen jongeren aan deelnamen.” Inmiddels telt ’t Akkoord een zestigtal muzikanten. „Allemaal amateurs, en toch spelen we twintig tot dertig concerten per jaar”, zegt Bernaerts. „Je kunt echter niet verwachten dat ze er altijd zijn, maar door onze uitgebreide bezetting is het niet erg als er eens iemand niet komt. Dat geeft wat flexibiliteit.”
„Bij de start stelden we ons zeer open op,” weet Bert Bernaerts nog, „iedereen was welkom. Met de jaren steeg het niveau. Naarmate er mensen bijkwamen die totaal geen ervaring hadden, maar graag wilden meedoen, werd het moeilijker. Je moet immers een balans vinden tussen je mensen voldoende uitdagen en voldoende openheid bieden voor nieuwkomers. Voor percussionisten vragen we nu bijvoorbeeld een minimum aan muzikale ervaring of gevoel. Onze energie gaat naar het geheel van de groep waardoor we weinig kunnen investeren in de individuele kwaliteiten of noden.”
Dat de niveauverschillen groot zijn, is niet onoverkomelijk. Vier muzikanten die ook beroepshalve bezig zijn met muziek bieden het geheel een solide omkadering. Dirigent Bert Bernaerts zit professioneel op het kruispunt van muziektheater en muziekeducatie en schrijft bijvoorbeeld muziek voor Theater FroeFroe en Zonzo Compagnie. Een tweede pro, Sarah Van Impe, is percussiecoach, Tim Coenen begeleidt de gitaren en Mario Conjaerts verzorgt de communicatie. „Alle vier nemen we ’t Akkoord erbij als een sociaal artistiek engagement.”
Die inzet heeft zich met de jaren
„De fanfare is een plek waar mensen kunnen zijn wie ze zijn”
ontwikkeld tot wat Bernaerts omschrijft als „een zorgzame verenigingscultuur. Er wordt snel kennisgemaakt met nieuwe mensen en meestal voelen ze zich heel welkom. Rond de vaste kern van een veertigtal mensen is er een bewegend iets. Dat is best uitdagend, want je moet nieuwe mensen inwerken, maar tegelijk leveren ze nieuwe input.”
Naast de fanfare zijn inmiddels spin-offprojecten ontstaan zoals de Majoretski, „een majorettenkorps van vrouwen die daar gewoon zin in hadden en op onze muziek een soort choreografie bedenken”, Spiral Consort, vier muzikanten die op zeeschelpen blazen, „een soort oertrompetten”, en vanwege de aparte klank veel gevraagd worden in het buitenland of voor filmmuziek, en de Hop Frog Fanfare, negen professionele muzikanten die „de artistieke motor van Tromp vormen en een nieuw repertoire uitproberen”.
Met de plaatselijke basisschool De Reuzenpoort werd ook Tarmacadam opgezet, een percussieproject voor kinderen. „Door met een school te werken, bereiken we een heel ander doelpubliek van kinderen die doorgaans geen toegang vinden tot het reguliere muziekonderwijs”, zegt Bert Bernaerts. „Doordat ouders vertrouwen hebben in alles wat de school organiseert, schrijven die kinderen zich toch in. Nu repeteren we wekelijks, elke donderdag, met een twintigtal kinderen met een erg diverse achtergrond. Daardoor bereiken we een groot publiek. We willen dat in meerdere scholen in Borgerhout doen en tot een groot kinderorkest komen, een kinderalternatief voor ”t Akkoord.”
Hoe multicultureel Borgerhout ook is, van ’t Akkoord een veelkleurig orkest maken, is nog niet gelukt, geeft de dirigent toe. „De eenvoudige reden is: we repeteren elke dinsdagavond van acht tot halfelf in een achterafzaaltje van café Nieuwe Roma 2. Voor mensen met een islamitische achtergrond is dat geen evidente plek. Je zit bovendien met het cafépubliek: de bazin Adriana is van Roemeense afkomst, de baas Luti is Albanees. Tijdens de repetities komt er een diversiteit aan nationaliteiten aanwaaien, maar ons eigen publiek is in hoofdzaak wit. Onder onze muzikanten is er wel een mooie man-vrouwverdeling, een sociaaleconomische diversiteit en een verscheidenheid aan leeftijd – de jongste is 14, de oudste 78, een accordeonist. Hij was vroeger lid van de parochie van Sint-Jan of de Peperbus. De ontwijding van de kerk was voor hem een grote stap, want hij ging wekelijks naar de mis. De fanfare wil vooral een ontmoetingsplek zijn waar stevig gediscussieerd kan worden, maar waar mensen ook kunnen zijn wie ze zijn.”