”Zullen we even surfen langs de websites van enkele populaire kranten? We leren dat een Gents duo het OCMW oplichtte, dat een jeugdig koppel enkel fruit eet, dat een bekende Vlaming openhartig vertelt over haar seksleven, dat een gewezen voetballer per vergissing niet op de verkiezingslijst staat. Dat zijn stuk voor stuk hoofdpunten van het nieuws.
Zijn dat belangrijke kwesties, die een impact hebben op ons leven? Nee, het zijn faits divers. Over een uurtje staan er al andere berichten, volgende week zijn we alles alweer vergeten. Waarom produceren redacties dat soort berichten? Omdat ze er niet in de eerste plaats op uit zijn u te informeren over wat belangrijk is, maar u te entertainen met wat uw nieuwsgierigheid prikkelt.
Journalistiek wordt almaar meer gedicteerd door commerciële motieven. Redacties vragen zich steeds minder af wat belangrijk is, maar wat goed verkoopt. Een goed geïnformeerde mens is nochtans niet iemand die veel weetjes verzamelt, maar iemand die verbanden kan leggen en structurele evoluties kan duiden.
Gelukkig ontstaat er ook een tegenbeweging. Deze week interviewen we Rob Wijnberg, de hoofdredacteur van het online journalistiek platform De Correspondent. Hij en zijn ploeg hebben duidelijk een missie die de waan van de dag overstijgt. Of je het nu met hen eens bent of niet, ze leveren onmiskenbaar kwaliteit en diepgang af. Wijnberg wil focussen op structuren en fundamentele ontwikkelingen, niet op occasionele gebeurtenissen. Dat is een belangrijke en lovenswaardige keuze.
Het ontbreekt vaak aan gedegen mediakritiek. Als iemand publiek kritiek formuleert op de media, reageren journalisten vaak defensief en verongelijkt. Formuleer dezelfde kritiek onder vier ogen en je krijgt doorgaans wel gelijk. Eigenlijk weten de meeste journalisten
Goede journalistiek vertelt ons niet wat we willen horen, maar wat wezenlijk is
wel wat er fout loopt, maar iedereen zit gevangen in een verschroeiend concurrentieel systeem, als hamsters in een draaimolentje.
Nochtans doen de media er goed aan zichzelf fundamenteel in vraag te stellen. Steeds meer mensen beschouwen journalisten als onbetrouwbaar en dat is een dramatische evolutie. Politici als de Amerikaanse president Trump roepen wat graag dat de pers fake news verkondigt. De ondermijning van de geloofwaardigheid van de pers leidt er immers toe dat mensen elders ‘de waarheid’ gaan zoeken. Voor sommige politici is dat een droom, want dan kunnen ze mensen via sociale media voeden met hun ‘alternatieve waarheid’.
Een vrije en kwalitatieve pers is belangrijk en onontbeerlijk in een gezonde democratie. Goede journalistiek vertelt ons niet wat we willen horen, maar wat wezenlijk is. Goede journalistiek levert fundamentele bouwstenen aan waarmee we ons wereldbeeld kunnen uitbouwen of versterken. Waarmee we ons niet blindstaren op het nieuws van de dag, maar de bewegingen achter het nieuws kunnen zien en begrijpen.
Essentieel daarbij is het verschil tussen een toevallige gebeurtenis en een maatschappelijk fenomeen. Natuurlijk mogen media ook verhalen en anekdotes vertellen, maar die berichten moeten finaal gericht zijn op wat wezenlijk van belang is.
Ook Kerk & leven probeert te focussen op wat echt van tel is. Wij willen allereerst berichten over alles wat waardevol, mooi en nobel is. Over wat ongedwongen gebeurt, uit engagement en barmhartigheid, uit groot of klein geloof. Over mensen die gedreven in het leven staan, binnen en buiten de Kerk, die grote prestaties leveren of kleine daden van liefde stellen. Al die artikels passen in een ruimer geheel. Ons grote verhaal is tweeduizend jaar oud, onze kleine verhalen proberen dat te illustreren.”