”België is een land waar je lekker kunt eten, dat wist u al. Sommige restaurants doen hard hun best om te worden bekroond met één of twee Michelinsterren. Twee restaurants hebben zelfs drie sterren. Helaas, één van beide houdt er binnenkort mee op. Niet gedwongen, maar uit vrije wil. „Onze grootste droom is steeds geweest om met Hertog Jan op een hoogtepunt in onze carrière te stoppen”, schrijven de eigenaars op hun website.
Stoppen op een hoogtepunt. Dat klinkt goed, heldhaftig zelfs. Sportlui verklaren dat ook wel eens, tijdens een dramatische aankondiging, omringd door een ruime persmeute. Soms is stoppen op je hoogtepunt inderdaad een goed idee. Maar romantiseren we dat beeld niet al te snel? De meesten doen dat namelijk niet, denk maar aan wielrenner Eddy Merckx of tennisser John McEnroe. De laatste jaren van hun carrière waren ze nog slechts een schim van de grote kampioen van weleer. Begingen zij dan een fout door te lang door te gaan? Welnee, in onze herinnering blijven ze helden. Eddy Merckx is nog steeds de grootste wielrenner aller tijden.
Een mensenleven lijkt meer op Merckx dan op Hertog Jan, het stopt zelden op zijn hoogtepunt. Als dat wel gebeurt, zeggen we dat hij of zij veel te vroeg is gestorven. De mens leeft volgens een curve. We beginnen als volstrekt hulpeloos wezen. We groeien naar een hoogtepunt, zonder ooit te weten wanneer dat valt. Pas wanneer het hoogtepunt voorbij is, beseffen we dat het er was.
Veel mensen van middelbare leeftijd hebben angst voor het ouder worden. Ze zien hoe (hoog)bejaarden minder mobiel worden, fysiek en mentaal achteruit gaan, afhankelijk worden van anderen. Ze denken dan: „Zo wil ik niet leven. Ik wil altijd in staat zijn zelfstandig te functioneren, anders hoeft het leven niet voor mij.”
Dat is een vreemde redenering, aangezien iedere mens ooit volslagen afhankelijk is geweest, met name bij de geboorte. Een pasgeboren kind kan zo goed als niets. Het kan niet praten, niet lopen, niet zelfstandig eten. Als we het niet voeden, kleden en verzorgen, sterft het binnen de kortste keren. Een baby is honderd procent overgeleverd aan de mensen om zich heen. Zo zijn we allen begonnen. Ons lot lag volledig in de handen van anderen.
Pas wanneer ons hoogtepunt voorbij is, beseffen we dat het er was
Toch is er niemand die over een baby zegt: „Zo wil ik niet zijn.”
Het is dus niet de afhankelijkheid zelf die ondraaglijk is, het is de gedachte dat we de zelfredzaamheid die we in onze jeugd stap voor stap moesten veroveren, ooit weer kunnen kwijtspelen. We kunnen zo moeilijk aanvaarden dat het leven een curve is, waarbij we aan het begin en aan het einde het meest op anderen zijn aangewezen. Mensen in de fleur van hun leven maken zichzelf wijs dat die levensfase de maatstaf is voor hun hele bestaan. Dat ze altijd even fit, gezond, succesvol en ondernemend kunnen blijven. Dat elke andere situatie per definitie ondraaglijk is. Dat is natuurlijk een illusie. Zoals het leven niet begint op zijn hoogtepunt, eindigt het ook niet op zijn hoogtepunt.
Een mensenleven eindigt zelden triomfantelijk. Dat hoeft geen ramp te zijn. Wijze mensen passen hun verwachtingen aan hun levensfase aan. De Ronde van Frankrijk winnen zit er op je vijfentachtigste niet meer in, je (achter)kleinkinderen zien opgroeien hopelijk wel. Het tweede is niet onaangenamer dan het eerste en minstens even zinvol.
Laten we met z’n allen wat meer Eddy Merckx zijn. Die is ondertussen ook al 73. Zou hij nog gezwind de Tourmalet opfietsen? Natuurlijk niet. Nochtans ziet hij er vandaag niet minder gelukkiger uit dan toen hij de hijgende tegenstand aan flarden reed. Als we het ritme van het leven aanvaarden, kan ook de herfst zijn charmes hebben. Stoppen op een hoogtepunt? Dat is goed voor restaurants, niet voor mensen.”