”Laatst zag ik een film waarin het hoofdpersonage het christendom laatdunkend wegzet als een verzameling fabeltjes, bedoeld om de mensen te bedriegen. Daarom laat hij zijn kinderen niet toe Kerstmis te vieren. Liever dan de geboorte van Christus te herdenken, viert hij de geboortedag van taalkundige en activist Noam Chomsky, wiens inzet voor de mensenrechten hij prijst.
Dat filmpersonage (of de scenarist) schijnt niet te beseffen dat het concept mensenrechten gebaseerd is op het christendom. De overtuiging dat elke mens fundamenteel gelijkwaardig is, is door en door christelijk. Christus brak uitdrukkelijk met het denken in termen van etnische groepen of sociale standen. Hij sprak met Samaritanen, genas een Romeinse knecht, had contacten met mensen die als onrein werden beschouwd. Hij beschouwde iedere mens als zijn naaste.
Die manier van denken ligt aan de basis van onze huidige mensenrechten. Het gaat om de idee dat elke mens, louter door mens te zijn, een onaantastbare waarde en waardigheid heeft waaraan niemand afbreuk mag doen. Nochtans staat dat mensbeeld vandaag onder druk. Met name de manier waarop er over vluchtelingen en migranten wordt gesproken, wijkt steeds verder af van wat Christus ons heeft geleerd. Het taalgebruik wordt almaar harder en genadelozer. Barmhartigheid en naastenliefde zijn amper nog te bespeuren.
Landen als Hongarije, Polen of Slowakije hanteren al langer de ijzeren hand tegen mensen op de vlucht. Het beleid van de Amerikaanse president Donald Trump wordt steeds schokkender. Kinderen worden van hun ouders gescheiden en opgesloten in kooien. Doe hetzelfde met dieren en er worden schande geroepen. Kinderen in kooien, is er één christen die dat in overeenstemming kan brengen met zijn geloof? De bisschoppen van de Verenigde Staten alvast niet. Zij formuleren hun kritiek almaar vaker en luider.
En hoe zit het bij ons? Kunnen
Zijn we slechts christen in naam, of durven we echt Christus te volgen?
we als christenen negeren dat ook hier de houding van veel burgers en beleidsmensen harder en grimmiger wordt? Dat steeds vaker in mensonterende termen wordt gesproken over migranten en vluchtelingen? Kunnen we als christenen aanvaarden dat mensen door woordkeuze ontmenselijkt worden?
Dit is geen pleidooi voor open grenzen. Er zijn trouwens geen noemenswaardige partijen of organisaties die pleiten voor open grenzen, wat daarover ook wordt beweerd. Er bestaat een brede consensus over het feit dat niet elke migrant een vluchteling is en dat het geen goed idee is om honderdduizenden mensen naar hier te laten komen. Dat is dus niet het strijdpunt. In de meeste gevallen is mensen helpen in hun land van herkomst de beste en meest duurzame oplossing.
Het gaat om de manier waarop we naar de wereld kijken. Recente cijfers van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, leren ons dat er wereldwijd 68,5 miljoen mensen op de vlucht zijn, onder wie 53 procent kinderen. Twee op de drie vluchtelingen zijn op de vlucht in eigen land. Wie naar het buitenland trekt, blijft in 80 procent van de gevallen in een buurland. Slechts een kleine minderheid trekt naar Europa. Arme landen vangen veel meer vluchtelingen op dan rijke. Dat is de harde realiteit.
Toch is het in het rijke Westen dat het discours steeds harder wordt. Dat stelt ons als christenen voor een haarscherpe keuze: gaan we daarin mee of laten we een andere stem horen? Durven we nee te zeggen tegen een taal van minachting en haat? Zijn we in staat mededogen te tonen? Laten we mensen aan hun lot over, of zijn we bereid de meest kwetsbaren te helpen, ook als dat geld en moeite kost? Zien we mensen uit verre streken als een bedreiging of als onze medemens? Finaal valt onze keuze samen te vatten in één heldere vraag: zijn we slechts christen in naam of durven we echt Christus te volgen?”