Zijn voornaamste onderzoeksdomein, de inzet van budgetten in de gezondheidszorg, is al breed, maar Lieven Annemans (53) kijkt verder. Als titularis van een nieuwe leerstoel aan de UGent leidt hij het Nationaal Geluksonderzoek. Hij wil zowel de overheid als onderwijs en werkgevers helpen om het gemiddeld geluk van de Belg te verhogen.
Of we niet willen weten of gelovigen gemiddeld gelukkiger zijn? Lieven Annemans is duidelijk voorbereid. „Uit ons en uit heel wat eerder onderzoek blijkt van wel”, beantwoordt hij zijn eigen vraag. Hij haalt er een lijstje met verklaringen bij. „Mensen die geloven blijken meer vertrouwen te hebben in het goede van de mens en in de liefde, zien meer de zin van het leven en zijn gemiddeld genereuzer. Bovendien hebben ze meer aandacht voor stilte.”
– Wat doet een gezondheidseconoom en wat brengt hem op het spoor van geluk?
Een gezondheidseconoom doet onderzoek naar en geeft advies over hoe het geld in de gezondheidszorg optimaal besteed zou kunnen worden. Waar is er sprake van verspilling? Zijn geneesmiddelen hun kostprijs waard? Er bestaat een postgraduaat gezondheidseconomie, waar ik nu lesgeef, maar zelf behaalde ik eerst een licentiaat lichamelijke opvoeding en werd ik vervolgens handelsingenieur. Ergens in de jaren 1990 kreeg ik toevallig een boek onder ogen over gezondheidseconomie en ik wist meteen dat ik daarin voort wilde. Ik wilde maatschappelijk nuttig werk verrichten. Proberen te voorkomen dat iemand uit de boot van de gezondheidszorg valt, is dat volgens mij beslist.
De jongste jaren school ik me wat om naar gelukseconoom. Studies op het vlak van gezondheid en economie willen vaak de levenskwaliteit van mensen meten, maar raken vaak niet verder dan oppervlakkige vragen. Uiteraard is het belangrijk of mensen pijn hebben, of ze zich kunnen wassen en kleden en of ze symptomen van depressie vertonen, maar zo peil je niet naar het welzijn. De NN leerstoel Perspectieven op een gezond en gelukkig leven geeft me de kans een diepgaand onderzoek te voeren naar het geluk van de Belgen en de factoren die daartoe bijdragen.
– Bekijkt u geluk dan ook economisch?
Het einddoel van het Nationaal Geluksonderzoek is inderdaad om beleidsaanbevelingen de formuleren over hoe we beschikbare middelen kunnen inzetten. Nog meer dan gezondheid hangt geluk daarnaast af van wat we zelf doen en wat we voor elkaar doen. Je zou kunnen zeggen dat die twee het domein zijn van psychologen en sociologen, maar ik bekijk het liever breed dan in schuifjes. Als ik bezig ben met geluk, vervalt de econoom een beetje. Als econoom zou ik vooral de te grote inkomensongelijkheid moeten aanklagen, want het is bewezen dat die het gemiddelde geluk naar beneden haalt. Als ik telkens op die - weliswaar belangrijke - spijker moet slaan, ben ik snel uitgepraat.
– Zijn mensen bovendien niet vooral geïnteresseerd in persoonlijk geluk?
Na
„Goede boeken kunnen ons eigen geluk vergroten, maar dat volstaat niet”
mijn lezingen vragen mensen inderdaad vooral wat ze zelf moeten doen om gelukkig te worden. Als ze zuiver egoïstisch is, is de zoektocht naar geluk echter tevergeefs, dus ik kaats de vraag terug. Wat kunnen zij doen om anderen gelukkig te maken? Mocht iedereen zich dat afvragen, dan ging het gemiddelde geluk beslist de hoogte in. Bovendien moeten we het geluk niet te hard nastreven. Strevers zijn per definitie niet erg gelukkig.
Dat neemt niet weg dat er goede boeken bestaan die ons kunnen helpen ons eigen geluk te vergroten. Ik denk bijvoorbeeld aan Jij kan zijn wie je bent van Diane Vandevenne. Er wordt soms wat lacherig over gedaan, maar je kunt wel degelijk werken aan je instelling en je geest zo trainen dat je harmonie en vrede vindt. Dat volstaat echter niet. Als we enkel daarop inzetten, zeggen we eigenlijk dat de wereld rondom ons weliswaar vaak een treurige plek is, maar dat we mensen wel zullen helpen weerbaar te zijn. We moeten geen vel ontwikkelen waar alles vanaf glijdt, we moeten ook als samenleving inzetten op ieders geluk.
– Hebben we het dan niet over zowat alle beleidsdomeinen?
Absoluut. Dit onderzoek mag dan ook niet resulteren in enkel een wetenschappelijke publicatie in enkele tijdschriften. We beslisten dan ook om geregelde tijdstippen een onderwerp uit te diepen en met de resultaten naar buiten te komen. De ene keer zullen we ons richten tot werkgevers, de volgende tot het onderwijs.
– Onderzoekt u of technologie geluk brengt?
We moeten de gegevens nog verwerken, maar we vragen inderdaad of mensen ongerust zijn over de technologische evolutie. Eerder onderzoek wees al uit dat mensen die veel bezig zijn met sociale media minder gelukkig zijn dan anderen, zeker als ze vooral lezen en weinig bijdragen.
Ik kan me wel voorstellen dat robots ons geluk positief kunnen beïnvloeden. Als zij repetitieve taken en cognitief werk dat niet gelukkig maakt overnemen, krijgen wij ruimte om meer in interactie te gaan. We moeten dan wel voorkomen dat die robots gevoelens ontwikkelen. Hun ongeluk zou ons weer minder gelukkig maken. Dat lijkt me echter stof voor een later interview.