Het leven tussen ‘liefde en leegte’

Op de voorgrond

In de stilte van paaszaterdag vloeien het rauwe verdriet en de hoop ineen

  • Stille Zaterdag sluit aan bij onze tijd
  • Doet ons stilstaan bij eigen ervaringen
  • God is solidair waar we Hem niet verwachten

Als de kerkklokken weg zijn, trekken in Peer kinderen met een klepper rond. © Mine Dalemans
Als de kerkklokken weg zijn, trekken in Peer kinderen met een klepper rond. © Mine Dalemans

Vroeger gaven Witte Donderdag en Goede Vrijdag aanleiding „tot talrijke folkloristische gebruiken waarvan de meesten echter in onbruik zijn geraakt”. Dat schrijft de palmzondageditie van het toenmalige Kerkelijk Leven op 30 maart 1958. Ter illustratie wijst de voorloper van Kerk & leven op het apostelbrokkengooien in Rupelmonde na de voetwassing in de kerk en op de tocht naar de Kruiskensberg in Bevel „waar vijf putjes aan de wonden van Christus herinneren en waarin men zijn paternoster of zakdoek onderdompelt”. Over Stille Zaterdag beperkt de auteur zich tot: „Paaszaterdag keren de klokken uit Rome weer, volgeladen met die duizenden chocoladen en suikeren eieren, bestemd voor de brave kinderen.” De voorpagina heeft de lezer echter dan al onder de titel „Ook gij zijt gedoopt. Wees consequent!” gewezen op de feestelijke lichtceremonie en de hernieuwing van de doopbeloften in de paasnacht.
Nu nog lijkt paaszaterdag het ondergeschoven kindje van de Goede Week. „De dag gaat in de kerk vaak verloren”, zegt Inge Cordemans, bisschoppelijk gedelegeerde in het bisdom Brugge. „Het was druk op Goede Vrijdag en de voorbereidingen op de paasvieringen beginnen al. Maar het is wel een zelfstandige dag, geen verdubbeling van Goede Vrijdag en evenmin een soort vacuüm voor de verrijzenis.”
Stille Zaterdag heeft volgens Cordemans twee betekenissen: „Het is een dag van rouw, verdriet en van wake bij het graf van Jezus en sluit goed aan bij onze tijd. Hij helpt ons stil te staan bij eigen ervaringen zoals wanneer je te maken krijgt met een overlijden, zwaar lijden of ziekte. Het doet je ook grote vragen stellen bij het waken bij Jezus’ graf. Waarom moet iemand die zo sterk verbonden met God leefde, sterven? Bestaat God wel? Dat is de grote vraag over het lijden.”
Een tweede betekenis ligt volgens Inge Cordemans ingebed in de wekelijkse geloofsbelijdenis die spreekt over Jezus’ ‘nederdaling ter helle’. „In het Latijn staat er eigenlijk ‘de afdaling naar de onderwereld’, waar de overledenen zich bevinden. De oudheid zag die onderwereld „De dag staat tussen de spanning van verdriet en hoop op nieuw leven” als een griezelige plek. ‘De nederdaling ter helle’ vertelt dat juist daar God komt en waar we Hem helemaal niet verwachten. Een bijna godvergeten gat, maar juist daar, op die grootste plek van eenzaamheid en godverlatenheid, is de solidariteit van God zo groot.”
Stille Zaterdag intrigeert Inge Cordemans: „Het is een kerkelijke feestdag die me het meest aanspreekt omdat hij aansluit bij hoe ik het leven ervaar. Het leven is – meestal – niet de rauwheid van Goede Vrijdag, ook niet altijd het ‘halleluja’ van Pasen. Het leven ligt daar ergens tussenin. De dag staat tussen de spanning van het verdriet en de hoop op nieuw leven dat er nog niet is.”
De link naar de actualiteit is vlug gelegd. „Stille Zaterdag behoedt ons voor ultieme wanhoop en uitzichtloosheid”, zegt Cordemans. „Toen bisschop Bonny zei dat het nog wat te vroeg is voor hoop in Syrië, dacht ik spontaan aan Stille Zaterdag. Voor sommige situaties en uitdagingen zien we niet meteen een oplossing. Stille Zaterdag helpt om daar bij stil te staan, maar ook om te hopen dat het goed komt. Al mag ons verrijzenisgeloof niet goedkoop worden, alsof al onze problemen dan zijn opgelost.”
Makkelijk is die houding – tussen verdriet en hoop in – niet. „Juist daarom is ze herkenbaar”, meent Inge Cordemans. „Mijn moeder is vroeg gestorven. In de weken naar de eerste kerstdag zonder haar voelde je spanning. Niemand wilde kerst vieren. Een vrome vrouw op de parochie zei me goedbedoeld: ‘Maar je weet nu toch dat ze gelukkig is.’ Dat kwetste me. Alsof het leven na de dood al ons verdriet oplost om Kerstmis te moeten vieren zonder moeder. Die spanning geeft me meer troost omdat het meer erkent hoe je het beleeft. Natuurlijk is er dat gemis, maar ook hoop. Het is de twee samen, niet: ‘Moeder is bij God, dus alles is opgelost’. De Nederlandse zanger Stef Bos bracht ooit de cd Tussen de liefde en de leegte uit. Dat is Stille Zaterdag. Dat is zoals veel mensen het leven ervaren, tussen liefde en leegte. Jammer dat we daar in de kerk weinig aandacht voor hebben.”

Lees meteen verder

Ik ben nog geen abonnee

Krijg 1 maand toegang
voor €5
OF

Word abonnee
voor €52
tot eind 2024

Registreer je hier